YEDİNCİ BÖLÜM
Kesilecek Hayvanlar ile Etlerin ve Hayvan Maddelerinin Muayeneleri
Hayvan Kesimi
Madde 92- Ticari amaçla kasaplık hayvan kesimlerinin mezbaha, et kombinası veya kapalı hayvan kesim yerlerinde yapılması mecburidir, Bu mahaller dışında kesim yapılması yasaktır. Köylerde zati ihtiyaç ve köy tüketimi için yapılacak kesimler ile kurbanlık hayvanlar için bu madde hükümleri uygulanmaz.
Belirtilen kesim yerlerine gelecek olan bütün hayvanların, başka il veya ilçelere ait ise veteriner sağlık raporu, civar köylerden gelenlerin menşe şahadetnamesi bulunması mecburidir. Veteriner sağlık raporu veya menşe şahadetnamesi bulunmayan hayvanlar kesim salonuna gönderilmez.
Veteriner sağlık raporu veya menşe şahadetnamesi ile kesim yerlerine getirilen hayvanların kesimden önce ve kesimden sonra muayeneleri, mevsimin ve mahallin şartları dikkate alınarak kesim yeri idaresince tespit edilen saatte veteriner hekimi tarafından yapılır.
Belediyelere ait kesim yerlerinde muayeneler belediye veteriner hekimince yapılır. Veteriner hekimi bulunmayan belediyeler, serbest veteriner hekimler eliyle bu hizmeti yerine getirir. Mümkün olmadığı takdirde kamuya ait veteriner hekimlere ikinci görev verilmek sureti ile kesimden önce ve sonra hayvanların muayenesi sağlanır.
Ayakta Muayene
Madde 93- Canlı hayvanlar kesilmeden önce aşağıdaki sıraya göre muayene ve kontrol edilir.
a) Hayvanın nev'i ve cinsi tespit edilir.
b) Besi durumu kontrol edilir.
c) Hayvanın durumu, davranışları, çevresine karşı ilgisi ve hareketi araştırılır.
d) Vücut muayenesinde, deri, sindirim, solunum ve tenasül organları muayene edilir. Gerektiğinde termometre tatbik olunur.
Muayene sonunda sağlam bulunanların en az 24 saat dinlendirildikten sonra kesilmesine izin verilir. Hastalık tespit edilen hayvanlar hakkında hastalığın nev'ine göre bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
e) Ayakta yapılan muayene ve kontrollerde;
Sığırda; sığır vebası, şarbon, yanıkara, tüberküloz, şap hastalığı, kuduz ve ateşli hastalıklar, danalarda ayrıca dizanteri,
Koyun ve keçilerde; uyuz, şarbon, kuduz,
Kanatlılarda; newcastle, kolera, tifo, difteri ve tüberküloz hastalıklarının mevcudiyeti aranır.
f) Çok zayıf hayvanlar ile etleri olgunlaşmamış durumdaki genç hayvanlar, gebelik müddetinin üçte ikisini doldurmuş gebeler, bir hafta önce doğum yapmış inekler ve ateşi çok yüksek hayvanların kesilmesine müsaade edilmez. İller, bölgelerinin özelliğini dikkate alarak koç katma tarihi itibariyle dişi koyun ve keçi kesimini önleyici tedbiri alır.
g) Ayakta hayvanların muayenesini yapan veteriner hekim salgın ve bulaşıcı hastalığa yakalanmış hayvanla temas ettiğinde gerekli dezenfeksiyon tedbirlerini almadıkça hayvanları muayene edemez ve başka bir yere gidemez.
Etlerin Muayenesi
Madde 94- Etlerin muayenesinde uyulması ve alınması gerekli tedbirler şunlardır:
a) Kesilmiş hayvanın gövdesi ve bütün organları veteriner hekim tarafından sistematik muayeneye tabi tutulmadıkça hiçbir işlem yapılmaz ve kesim yerinin dışına çıkarılmaz.
b) Mezbaha, et kombinası veya kapalı kesim yeri idaresi etlerin ve sakatatın muayenesinde kullanılmak üzere gerekli aletleri temin etmek zorundadır.
c) Kesilen hayvanların iç organlarının ve başının hangi hayvana ait olduğunun tefriki bakımından mezbaha idaresince gerekli önlemler alınır. Karkasın muayenesinde herhangi bir hastalıktan şüphe edilen hallerde iç organlar gövdeden veya gövdenin bulunduğu yerden ayrılmaz.
d) Kesilen hayvanların iç organları ve etleri ayrı ayrı kontrol edilir. Gerektiği hallerde laboratuvar muayenesine başvurulur.
e) Sığırlarda sistiserkus bovis bakımından dil, kalp, göğüs ve çene kasları ile arka bacaklarda butlar kesilerek muayene edilir. Muayenelerde kesitlerin asgari düzeyde yapılmasına dikkat edilir.
Sistiserkus selluloza'nın bulunabileceği göğüs ve karın boşluğu organları, kalp, yutak, yemek borusu muayene ve kontrol edilir.
Karaciğerdeki distom muayenesi sığır, koyun ve keçilerde büyük safra kanallarına kesimler yapılarak gerçekleştirilir.
f) Etlerin muayene ve kontrolünde 8/5/1986 tarihli ve 3285 sayılı Kanunda belirtilen salgın hastalıklardan biri tespit edilirse Kanuna ve bu Yönetmeliğe göre işlem yapılır.
g) Mezbaha, et kombinası ve kapalı kesim yerlerinde etlerin muayenesinde takip edilecek usul sıra ve diğer işlemler Bakanlıkça çıkarılacak Etlerin Teftiş Talimatı ile belirlenir.
Hayvanların Mecburi Kesimleri
Madde 95- Ateşli silahlarla vurulma, travma ve yaralanma, yıldırım, boğulma ve işkembe ve barsakların yemle tıkanması, gazla şişmesi neticesinde meydana gelen solunum güçlüğü veya geniş kanamalarda, hayvanın ölmeden kesilmesi sağlanır. Mecburi kesimlerde muayeneyi yapan veteriner hekim, kesimin hayvan hayatta iken yapıldığını özellikle tespit etmek zorundadır. Öldükten sonra veya agoni halinde kesildiği tespit edilen hayvanların et ve organlarına el konulur ve imha edilir.
a) Kesim yerleri dışında mecburi kesime tabi tutulan hayvana ait etin muayenesinde bütün organlarının veteriner hekimce muayene ve kontrol edilmesi zorunludur.
b) Mecburi kesim yapılan hayvanın muayeneye sevki sırasında bozulmasını önlemek için karın ve göğüs boşluğundaki organları çıkarılabilir. Ancak veteriner hekimin muayenesinde bunların muayene ve kontrol ettirilmesi mecburidir.
c) İç organları bulunmayan mecburi kesilmiş hayvan etlerinin satışına müsaade edilmez.
El Konulacak Etler
Madde 96- Kesilmiş hayvan etlerine hastalığın nev'ine, yaygın veya mevzi oluşuna veya bozulma, kokuşma, kirlenme, zehirli madde ihtiva etme durumuna göre tamamen, kısmen veya şartlı olarak el konulur.
Tam El Koyma
Madde 97- Kan, gövde ve bütün organlara el konulması gereken hastalıklarla diğer hususlar şunlardır:
1- Şarbon,
2- Yanıkara,
3- Sığır Vebası,
4- Kuduz,
5- Ruam,
6- Tetanoz,
hastalıkları ile
7- Kaşeksi ile birlikte seyreden generalize olmuş Tüberküloz hastalığı,
8- Geniş sahalardaki yaralar, kangrenler, organların iltihaplanması neticesi meydana gelen yaygın kanlı ödemler
9- Hastalık neticesi meydana gelen aşırı zayıflık,
10- Bütün dokularda yeşil-sarı yahut yeşil-sarımtrak renk,
11- İleri derecede kokuşma, bozulma, kirlenme ve yaygın iltihap,
12- Zehirlenmiş hayvan etleri,
13- Bozulmuş, kokmuş kanatlı ve balık etleri,
14- Yapılan bir kesit sahasında bir adetten fazla sistiserkus bovis görülüp- 30¼C de dondurulmuş olanlar hariç çok sistiserkus bovisli et olarak değerlendirilen etler,
el konularak imha edilir.
Yağlar dışında hayvan vücudunun el konulacağı hastalıklarla diğer hususlar şunlardır:
1- Çok dar sahada tüberküloz lezyonları tespit edilmesine rağmen aşırı derecede kaşektik bulunan etler,
2- Kaslarda veya lenf yumrularında tüberküloz lezyonları bulunan etler,
3- İç organlarda ve özellikle dalakta tüberküloz lezyonları bulunan etler,
4- Göğüs ve karın boşluğundaki organlarda yaygın tüberküloz lezyonları tespit edilen etler,
el konularak imha edilir.
Şartlı El Koyma
Madde 98- Sığırlarda sistiserkus bovis, koyun, keçi ve domuzlarda sistiserkus sellüloza ihtiva eden etlerde yapılan bir el ayası kadar kesitlerde canlı veya ölmüş parazit sayısı bir adet ise şartlı olarak el konulur. Parazitli et kısmı temizlenir. Geri kalan vücudun tamamı pişirilir veya 21 gün salamurada veyahut aynı müddet- 6¼C derecede muhafaza edildikten sonra serbest bırakılır. El ayası kadar yapılan kesitlerde parazit sayısı birden fazla ise hayvanın bütün vücudu deri hariç organlarına da el konularak imha edilir.
Domuzlarda dil ve kaslarda yapılan kesitlerde trişin sayısı dokuz adetten az ise eti şartlı olarak serbest bırakılır. Trişin sayısı dokuz adetten fazla etlerde vücuda tam olarak el konulup imha edilir.
Parazitli etlerin gıda olarak yenilebilir hale getirilmesi için gerekli vasıtalar mezbaha, kombina veya kesim yeri idaresince temin olunur. Şartlı olarak el konulan etlerin değerlendirilmesi veteriner hekimin muayene ve kontrolünde yapılır.
El Konulan Etlerin Değerlendirilmesi
Madde 99- El konulmasına karar verilen etlerden sanayide kullanılması mümkün olanlara yapılacak işlem Etlerin Teftiş Talimatında gösterilir. Değerlendirilmeyen et ve organlar yakılır veya imha kuyusunda yok edilir.
El Koymalarda İtiraz
Madde 100- Kesilmiş hayvanın etini ve organlarını muayene eden veteriner hekim tam, kısmi veya şartlı el koymaya karar verince hayvan sahibinin ismi, adresi, hayvanın nevi, cinsi, miktarı ve el koyma sebebini açıklayan bir rapor tanzim eder ve kesim yeri idaresine verir. Hayvan sahibinin itirazı halinde masrafları kendisine ait olmak üzere Bakanlık il veya ilçe müdürlüğünce belirlenen başka bir veteriner hekime muayene ettirilir veya bu etlerin bozulmasına meydan verilmeyecek en kısa zamanda gerekirse laboratuvarda kontrolü ve muayenesi yaptırılır. Bu müddet içinde etin bulunduğu yerden çıkarılmasına ve satılmasına izin verilmez; ikinci muayene ve kontrol sonucunu kabul etmeyen mal sahibinin ilgili idare mahkemesine müracaat hakkı vardır. Hastalıklı kısımlardan alınan numuneler mühürlü kaplarda yargılama sonuna kadar saklanır. Mal sahibi istediği takdirde bu numunelerden kendisine de verilir.
Etlerin Damgalanması
Madde 101- Mezbaha, et kombinası ve kesim yerlerinde kesilen ve veteriner hekimce muayene ve kontrol edilen etlerden hastalıksız olanlar sağlığa zararsız sabit mürekkepli damga ile mühürlenir. Koyun ve sığırlarda mormavi, keçi, manda, deve ve domuzlarda kırmızı mürekkep kullanılır. Damgalarda hayvanın nev'i, kesim yerinin ismi, kod numarası, Bakanlıkça verilen sıra numarası bulunur.
Şartsız olarak yenilmesine karar verilen etler 3,5 cm çapında daire şeklindeki; gıda kıymeti düşük etler bir kare içerisindeki 3,5 cm çapındaki daire şeklindeki; imhası mecburi etler kenarları "5 cm" olan eşkenar üçgen şeklindeki; fenni işlem yapıldıktan sonra yenilecek etler kenarları "4 cm" olan kare şeklindeki damgalarla mühürlenir.
Damgalar vücudun iki tarafına omuz, göğüs, karın, but veya sağrı bölgeleri üzerine vurulur. Damgalama işlemi etlerin muayenesini yapan Veteriner hekimin gözetimi altında yapılır.
Gıda Değeri Düşük Etler
Madde 102- Aşağıda sayılan etler, gıda değeri düşük etlerdir:
a) Fenni işlem yapıldıktan sonra yenilmesine müsaade edilen etler,
b) Tüberküloz hastalığı bulunan organ ve kısımların imhasından sonra geri kalan hastalıksız ve kaşektik olmayan, yeni bir bulaşmaya ait araz göstermeyen etler,
c) Balık veya balıkyağı tad ve kokusunda olan veya rengi değişmiş etler ile çok hafif ilaç kokusu bulunan etler,
d) Az miktarda sistiserkuslu etler,
e) Kaşektik olan ve yetersiz beslenmiş hayvanlardan elde edilen etler,
f) Gelişmesini yeterli şekilde tamamlamayan dana etleri.
Gıda değeri düşük etlerin ayrı yerlerde veya reyonlarda etiketlerinde belirtilerek satışlarına müsaade edilir.
Kaçak Kesimler
Madde 103- Köylerde zati ihtiyaç için yapılacak kesimler ile kurbanlık hayvanlar hariç mezbaha ve et kombinası haricinde kesilen hayvanların eti kaçak ettir. Kaçak ete belediye zabıtası el koyar.
Kaçak kesimde hayvana ait iç organlar beraberinde ise, etler zabıtaca el konulmakla birlikte veteriner hekim muayenesi neticesine göre işleme tabi tutularak değerlendirilir. İç organları yoksa imha edilir.
Kesim Yerlerinin Kontrolu
Madde 104- Mezbaha, et kombinası ve kesim yerleri, illerde Bakanlık il müdürlüğünde görevli veteriner hekimlerce, ilçelerde hükümet veteriner hekimince hijyenik şartlar bakımından kontrol edilir. (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının yetki ve sorumlulukları saklıdır.) Noksanlıklar bir tutanakla tespit edilir ve giderilmesi için il veya ilçe müdürlüklerince ilgili kuruluşa bildirilir. Aynı halin tekerrüründe faaliyetleri mahallin mülki amirince durdurulur.