Avian Trichomoniasis (Kanatlı Trichomonas Enfeksiyonu-Canker-Pamukçuk)
Tanımı ,Etken, Bulaşma ve Taşınma :
Halk arasında pamuk yada pamukçuk adıylada anılır.
Hastalık nedeni tek hücreli mikroskopik flagellatalı ( kamçılı) bir protozoa olan Trichomonas gallinae’dir.Bir zamanlar güvercin ve kumrularda hastalığa neden olan parazite Trichomonas columbae denilirken bilim cevrelerince tüm kanatlılarda hastalık etkeni T. Gallinae olarak isimlendirilmesi kabul edilmiştir . Hareketli olan bu protozoa mikroskopta rahatça görülür.Dünyanın hemen her yerindeki güvercinlerde yaygın şekilde bulunur.Yüksek üreme yeteneğine sahip olan parazit hayati organlara yayılabilir.Güvercinlerin sindirim sistemi kanallarında , yutak ve kursaklarında bulunabildiği gibi boşaltım sistemlerine de geçebilir.Evcil ve yabani güvercinlerle kumruların büyük çoğunluğunda bu protozoa mevcuttur.( %75-80 dolaylarında )
Bulaşma :
• Ebeveynlerin çiftleşmeleriyle bulaşma,
• Ebeveynlerin yavruları beslemesi sırasında kursak içeriğiyle ve direk ağız içinden bulaşma,
• Enfekte ebeveynlerin kursak içeriğinin yuvaya oradan da yavruların göbek kordonuna bulaşmasıyla
• Enfekte kuşlarla ve/veya portör direk temas ( nakil , satış yerinde,şov sırasında , barınaklar vb )
• Bulaşık içme sularının içilmesiyle , ağız içi salyaları ile içme suları kontamine olur.
• Dışkı ile çıkarılan etkenlerin yeme bulaşması ve bu yemlerin yenilmesiyle
Yetişkin güvercinler bu protozoa ile enfekte oldukları halde hiçbir belirti göstermeyebilirler(persiste enfekte,portör).Bir nevi güvercin ile protozoa arasında denge hali mevcuttur.Ancak güvercinler hastalandıklarında veya strese maruz kalıp vücut dirençleri düştüğünde trichononadların sayısı artar ve hastalık belirtileri görülebilir.Bu stres faktörlerinden birkaçı bağırsak parazitleri , enfeksiyöz hastalıklar , tüy dökme ( tülek ) dönemleri gibi olumsuz şartlardır.Bu yüzden bu parazite fırsatçı parazitte denir.
Hastalık genellikle ilkbahar sonu,yaz ve sonbaharda görülür.
Klinik ve Otopsi Bulguları :
Yetişkinlerde hastalık çoğunluk gizli seyreder ve klinik bulgu izlenmeye bilir.Gençlerde enfeksiyon seyri hızlıdır.
Enfekte hayvanlarda izlenebilen bulgular:
• Cevre ile ilgisizlik,
• Halsizlik ,
• Zayıflama,
• Tüylerin kabarması,
• Yem yeme ve su içmede güçlük,
• Ağızlar açık, güç soluma,
• İshal
• Kötü performans,
• Göz yaşarması, göz civarında şişkinlik,
• Ağızdan gri-yeşil akıntı,
• Yemek borusu tıkanmasından açlıktan ve/veya nefes borusu tıkanmasından
sonucu 8-10 gün içinde ölüm.
Trichomoniasis genellikle genç güvercin ve kuğularda ağız,yumuşak damak,farenks,yemek borusu, kursak, bezli mide, sinüsler,karaciğer, kimi zaman dalak,akciğer,pankreas,kalp ve hava keselerinde lezyonlara neden olur. Lezyonlar bezli mideden sonra sindirim sisteminde görülmez.
Akut devrede ilk lezyonlar ağız,farenks,yemek borusunda kursak mukozal yüzeyinden inflamasyon, beyaz-kremsi yapışkan sıvının varlığı dikkati çeker. Zamanla kenarları hiperemik, küçük,sarı-beyaz ülserler oluşur.Nekrotik odaklar genişleyerek mukozal yüzeylere yayılır piramit benzeri şekle dönüşür.
Kanamasız olarak yerinden kalkabilir. Ve diğer iç organlara da yerleşir.Sinüslerde peynirimsi içerik dikkati çeker.
Ebeveynlerin kursak sütü ile enfekte olmuş yuvada yumurtadan yeni çıkan ve göbeği kapanmamış olan yavrulara göbek yoluyla bulaşma olur.Bazen dışa sarkabilen derinin altında tümör gibi büyüyen, peynirimsi , gevrek ve kolaylıkla dağılıp ufalanabilen oluşumlar görülür.Oluşum çoğunlukla belirli bir bölgeyle sınırlıdır.
Özetle;kanatlı trichomoniasisinde otopsi bulguları karakteristik ancak patognomik değildir.
Ağız içi bölgesinde sarı noktalar , toplu iğne başından fasülye büyüklüğüne hatta bazen dahada büyük boyutlara ulaşabilen peynirimsi oluşumlarla karakterizedir.
Göbek formu görülüyorsa aynı oluşumlar sarımsı , peynirimsi oluşumlar burada çok daha büyük olabilir.
Tanı :
Hastalığın tanısı, anamnez, klinik ve otosi bulguları ve laboratuar incelemeleri ile kesinleşir.
Mikroskop altında protozoanın görülmesi teşhis için yeterli değildir.Güvercinlerin % 75-80 dolayında bu paraziti hiçbir semptom göstermeden taşıyabileceği unutulmamalıdır.
Karıştırılan Hastalıklar:
• Çiçek Hastalığının difterik şekli,
• Candiasis,
• Vitamin A yetersizliği,
• Salmonella : Organlarda , özelikle karaciğerde görülen oluşumlar Salmonella ile karıştırılabilir.
Salmonella’da grimsi , yağlıdır.Trichonomisiste sarı ve belirgin oluşumlardır.Trichonomiasiste yutak yada göbekte de oluşumlar vardır.
Trichonomiasis te oluşumların kolayca uzaklaştırılması peynirimsi ve ufalanması ayırıcı tanı için yeterlidir.
Çiçek hastalığında etkilenen deri bölgelerinden alınan hücrelerin sitoplazmalarında inklusiyon cisimcikleri (Bollinger cisimcikleri ) ve bunların içinde bulunan virüs partikülleri ( Borrel partikülleri ) ışık mikroskoplarıyla görülür.
Salmonella laboratuar testleriyle tesbit edilir.İleriki konularda detaylı olarak anlatılacaktır.
Koruma, Kontrol ve Tedavi:
Ciddi sağlık önlemleri, biyogüvenlik, temizlik ve dezenfeksiyon hem ekonomik,hem de efektif bir yöntemdir.
Bazı yetiştiriciler çiftleşme dönemi öncesi ve yavrular yumurtadan çıkmadan 4-5 gün öncesinde aşırı trichomonas baskısını azaltmak için ilaç kullanmaktalar.Trichononasların ilaçla tamamen yok etmek hemen hemen imkansızdır.Sadece sayıca azalmakta ve bu sayı zamanla tekrar yükselmektedir.Bu arada yavrular trichomonaslara karşı direnç oluşturmakta onlarla beraber yaşayabilecek savunma mekanizmaları ve denge halini oluşturmaktalar.
Bu amaçla :
Bazı ülkelerde dimetridazole ( Avrupa , Australya ve Kanada da kullanılmakta , A.B.D. kullanılmamaktadır.), ronidazole , carnidazole ve dünyanın her yerinde insanlar için üretilen metronidazole etken maddeli ilaçları kullanmaktalar.
Bahsi geçen ülkelerde günlük tek güvercin dozluk tabletler çoğunluktadır.
Geçici tedavi için damızlıklara tek tablet yada gün aşırı 2-3 tablet uygulanır.
Enfekte sürülerde tedavi uygulanır.Tedavi oluşumlar yok olana kadar sürdürülürse de uygun şartlar sağlanarak 3-4 gün süreyle sınırlandırılmalı daha fazla süreli tedavilerde genellikle karaciğerde hasar oluşabileceği unutulmamalıdır.Tedavi sırasında uygun antibiyotiklerde uygulanır.Trichonomiasis in oluşturduğu açıklıklardan vücuda patojen bakteriler girebilir.
Carnidazole : Genellikle tek güvercin dozluk tabletlerdir.
Dozu : 0.01 gr 3 gün veya oluşumlar yok olana kadar.
Dimetridazole :Çoğu ülkede kullanılmamaktadır.Oldukça toksik bir ilaçtır .Doz aşımına dikkat edilmelidir !...Doz aşımına dikkat etmek için hava sıcaklığı göz önünde bulundurulmalı , suyun buharlaşacağı ve konsantrasyonu arttıracağı ihmal edilmemelidir.
Dozu : 1 litre içme suyuna 0.5 gr.
Metronidazole : Kısmen toksik bir ilaçtır.Tablet formları da mevcuttur , damızlık güvercinlerde tedavi uygulanır.İnsan tedavisindede kullanıldığından dünyanın her yerinde kolayca bulunur ve kullanılır.
Dozu : Güvercin başına 0,05-0,06 gr dozunda 3 gün süreyle kullanılır.
Ronidazole :Kısa sürede tedavi edici etkisini gösterir.Çiftleştirme döneminde , yarış döneminde ve yavru döneminde genellikle bu etken maddeli ilaçlar tercih edilir.
Trinhonomiasis sırasında koksidiosisin görülmesi muhtemel olduğundan amprolium ile kombine ronidazole preparatları kullanılması daha uygundur.Posta yarışlarında yada diğer yarışlar sırasında bu kombinasyonun kullanılması uygundur.
Dozu : 1 litre içme suyuna 0,2 gr.
Trichonomiasis görülen kuşlarda,özellikle ağır vakalarda yem ve su içemediklerinde tedavi söz konusu olamayacağı gibi;barınakları,ekipmanın,sağlıklı hayvanların bulaşması söz konusudur.
Her ne kadar ilaçla lezyonlar iyileştirilse de trichomonadların sürüden tamamen uzaklaştırılması mümkün değildir.Güvercinler bu protozoaya karşı geçici bir rahatlama ve direnç oluşturma yoluna gider.
Bu sepeple ;
YAPILMASI GEREKENLER :
• Sürü Trichonimiasis’e dirençli kuşlardan oluşturulmalı , duyarlı kuşlar damızlıktan ayrılmalıdır.
• Hasta hayvanlar sürüden vakit geçirilmeden çıkarılmalıdır.
• Diğer hastalıkların kontrol altında tutulmalıdır.
• Kümes dizaynının ve şartlarının iyi olması sağlanmalı , günlük , haftalık temizlik ve bakımları iyi olmalıdır.
• Kaliteli ve dengeli yemleme yapılmalıdır.
• Su çok önemlidir.Temiz olmalı ve patojen organizmaları barındırmamalıdır..
• Trichonomiasis lezyonları görüldüğünde uygun ilaçlarla kısa sürede tedavi edilmelidir.
• Sürüye yabancı hayvan katımında dikkatli ve titiz davranmalı, yeni kuş alındığında en az 30 gün karantinada tutulmalı herhangi bir sorun olup olmadığı gözlenmelidir.
Halk Sağlığı açısından önemi ;
Güvercinlerde trichonomiasise sebep olan Trichomonas gallinea insanlarda hastalığa neden olmaz.
İnsanlarda görülen trichonomiasisin etkeni farklıdır.
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=91faa8c95cb327629c5178f5c93ad3c6&topic=2537.0