Konu: MERİNOS KOYUNLARINDA BEDEN ÖLÇÜLERİ KULLANILARAK İSTATİSTİKİ METODLARLA CANLI AĞ

[eXcaLibuN]

MERİNOS KOYUNLARINDA BEDEN ÖLÇÜLERİ KULLANILARAK İSTATİSTİKİ METODLARLA CANLI AĞIRLIK TAHMİNİ

Canlı ağırlık tahmini için, basit rastgele örnekleme yöntemi ile 1.5 – 2.5 yaş grubundan Alman Et Merinos genotipinde 68 baş, Karacabey Merinos genotipinde 70 baş; 3.5 - 5.5 yaş grubundan ise aynı sıra ile  52 ve 56 başı kapsayan örnekler çekilmiştir. Araştırmanın verilerini kırkım sonrası elde edilen değerler oluşturmuştur.
Koyunlarda bazı vücut ölçüleri yardımı ile canlı ağırlığı tahmin etmede kullanılacak en uygun tahmin yöntemini belirlemek için; basit, basit oran tipi, Olkin, Raj, Agarwal, Tankou ve Dharmadhikari, Dharmadhikari ve Tankou tahmin metodları ile elde edilen ortalama ve varyanslar hesaplanmış ve birbirleri ile karşılaştırılmıştır.
Her iki genotipin alt gruplarında beden ölçüleri kullanılarak, canlı ağırlığı tahmininde en iyi sonuçları Dharmadhikari ve Tankou tahmin yöntemi vermiştir. Bu tahmin yöntemi ile elde edilen ortalama değerler populasyona oldukça yakın değerler göstermiş ve tahminin varyansı ise diğer tahmin yöntemlerinde elde edilen varyanslardan daha düşük olarak bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Canlı ağırlık, Beden ölçüleri, Koyun, Merinos, Oran tipi tahmin

SUMMARY
         The aim of this study was to estimate live weight with ratio type estimation methods, and to compare of methods by using body measurements in Deutsche and Karacabey Merino.
         Samples are drown from which Deutsche Merino genotype includes 68 heads in 1.5-2.5 group of age, and Karacabey Merino genotype includes 70 heads in 1.5-2.5 group of age; with same order includes 52 and 56 heads in 3.5-5.5 group of age with simple run into illustrate method for estimation of live weight. Values which are achieved after shearing composed data of investigation.
         The genotype of Merinos with help of some body measurements for most applicable estimation method of live weight in sheep assign which will use estimation means and variances are calculated and compared with achieved estimation methods which simple, simple ratio type, Olkin, Raj, Agarwal, Tankou and Dharmadhikari, Dharmadhikari and Tankou.
         Both of two subgroup of genotype by using body measurements, Dharmadhikari and Tankou estimation method gives the best score for estimation of live weight. Mean values which achieved, showed values which are fairly approximated to population and estimation variance are found more efficient then other variances which are achieved in other estimation methods with this method.

Key Words: Body measurements, Live weight, Merino, Ratio type estimation, Sheep

GİRİŞ
Tekstil sanayii hammaddesinin büyük bir bölümünü kaliteli ince yapağı oluşturur. Tekstil endüstrisine uygun yapağılar ise yapağı tipi koyun ırklarından elde edilir. Yapağı tipi koyunların elde edilmesinde merinosun önemli etkisi olmuştur.
Merinos koyunu yapağı tipi ırkların temsilcisi durumundadır ve genellikle kurak bölgelerde yetiştirilir. Merinos  yetiştiricili-ğinde yapağı verimi ve kalitesi yetiştirme kriteri olarak önemsenirken zamanla yapağı ve et verimi uyumlu bir şekilde yetiştirme kriteri olmuş ve böylece çeşitli et - yapağı ve et merinosu yetiştiriciliğine geçilmiştir. Bu bağlamda ortaya çıkarılan merinoslardan biri de Alman Et Merinosudur.
    Alman Et Merinosunun farklı çevre şartlarına uyum kabiliyetinin yüksek olması ve step bölgelerde yetiştirilebilir olması bu ırkın Türkiye‘ye getirilip yetiştirilmesine imkan vermiştir. Alman Et Merinosu, Türk Merino-sunun meydana getirilmesinde kullanılmıştır. Güney Marmara bölgesinde Kıvırcık koyunları ile melezlenerek Karacabey Merinosu, daha sonraki yıllarda da Orta Anadolu bölgesinde Akkaraman koyunları ile melezlenerek, Orta Anadolu (Konya) Merinosu olarak bilinen iki Türk Merinosu geliştirilmiştir (3, 5, 24, 25).
Beden ölçüleri, hayvanların morfolojik yapısı ve gelişme kabiliyeti hakkında bilgi vermesi bakımından önem taşır. Hayvanlarda et verimi hayvanın beden iriliği ile yakından ilgilidir. Bu nedenle koyun yetiştiriciliğinde et veriminde artış sağlamak için, yüksek yapılı; bedeni uzun, geniş ve derin olan hayvanlar yetiştirilmesi hedeflenmektedir (3, 6, 25). Beden ölçüleri; ırk, cinsiyet, verim tipi ve yaş gibi faktörlere göre değişiklik gösterir. Beden ölçüleri ile ilgili faklı ölçüler kullanılmaktadır. Koyunlarda en çok alınan ölçüler; baş uzunluğu, baş derinliği, alın genişliği, kulak

uzunluğu, vücut uzunluğu, cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği, göğüs derinliği, göğüs çevresi, omuzlar arası genişlik, incik çevresi, kuyruk uzunluğu ve kuyruk genişliğidir. Koyunlarda canlı ağırlık ile beden ölçüleri arasında önemli ilişkiler tespit edilmiştir (1). Karacabey Merinosları üzerinde yapılan bir çalışmada, beden uzunluğu, cidago yüksekliği ve göğüs çevresi değerlerini 1 yaşlılarda 67,7; 67,9; 102,7 cm, 2 yaşlılarda 72,4; 68,9; 110,3 cm, 3 yaşlılarda 73,3; 69,2; 106,2 cm olarak bulunmuştur (7). Ancak değerler koyunlar yapağılı iken alınan ölçülerden elde edilen değerlerdir. Yapılan bir başka çalışmada Türk Merinoslarının ergin koyunlarında aynı ölçüleri ortalama olarak sırası ile 71,8; 68,4; 95,2 cm olarak elde edilmiştir (22).
Karacabey Harası Merinoslarının ya-pağı verimi, beden ölçüleri ve döl verimi üze-rine çalışmalar yapılmıştır (4, 6, 7, 12, 13, 22).
   Çiftlik hayvanlarında beden ölçüleri kullanılarak, canlı ağırlık tahmini çeşitli ista-tistiksel analiz yöntemleri ile güvenilir düzeyde yapılmaktadır. Ancak uygun deneme düzeninin oluşturulması, örnek seçimi ve uygulanacak istatistik metot, tahminlerin güvenilirliğinde önemli bir rol oynamaktadır.
Bu çalışma ile, çeşitli yaş grupla-rındaki Alman Et ve Karacabey Merinos koyunlarında canlı ağırlığın, beden ölçüleri kullanılarak, çok değişkenli oran tipi tahmin metotları ile tahmin edilmesi ve bu yöntemlerin karşılaştırılması amaçlanmıştır. 
MATERYAL VE METOT
Araştırmanın verilerini Karacabey Harasında yetiştirilen Alman Et Merinosu ve Karacabey Merinosu koyunlarının canlı ağırlık ve beden ölçüleri bakımından karşılaştırılması amacı ile yapılan bir çalışmada (3) kırkım sonrası elde edilen değerler oluşturmuştur.
    Söz konusu araştırmada her iki genotipde canlı ağırlık ve beden ölçüleri yönünden yaş grupları arasındaki fark önemli bulunmuştur. İstatistik analiz yöntemlerinde, elde edilen tahminlerin güvenilirliğinin arttırılması amacı ile veri sayısının fazla olması önem taşır. Bu durum göz önüne alınarak, aralarında istatistiki farklılık bulunmayan yaş grupları birleştirilmiştir. Böylece her iki  genotipde 1.5 - 2.5 yaş grubunda 130 baş merinos koyun, 3.5 - 5.5 yaş grubunda 120 baş merinos koyun çalışmanın populasyonunu oluşturmuştur.
   Canlı ağırlık tahmini için, araştırma materyalinde her iki genotipden 1.5 - 2.5 yaş grubundan Alman Et Merinos genotipinde 68 baş, Karacabey Merinos genotipinde 70 baş; 3.5 - 5.5 yaş grubundan ise aynı sıra ile 52 ve 56 başlık örnekler çekilmiştir.
N sayılı populasyondan çekilen örnekten populasyonun özelliklerini tahmin etmek amacı ile tanımlanan matematiksel eşitliğe tahmin (tahmin edici)  adı verilir.
   Populasyon ortalaması, belli özelliğe sahip birimler oranı, iki karakterin birbirine oranı gibi doğrudan doğruya populasyonun özelliklerine ilişkin tahmin edicilere birinci derece tahmin ediciler denir. Bu tahmin edicilerin varyansları ile standart hatalarına ise ikinci derece tahmin ediciler denir (9, 17).
Populasyondan çekilen örnekten yararlanılarak yapılan tahminlerin iyi birer tahmin olabilmeleri için bazı özellikleri taşıması istenir. Bu özellikler; tutarlılık, yansızlık, en küçük hata kareler ortalamasına sahip olma, duyarlılık ve en küçük değişim katsayısı değeri olarak sıralanır. 
Bu çalışmada beden ölçüleri yardı-mıyla canlı ağırlığın tahmini için kullanılan metotlar aşağıda kısaca açıklanmıştır.

Basit Tahmin
Populasyonda herhangi bir karakteri tahmin etmek için bağımsız karakterlere ait bilgilerin bulunmadığı, N genişliğindeki bir populasyondan, basit rastgele örnekleme ile n genişliğinde bir örnek çekildiğinde; ortalama tahmin edici  populasyon ortalamasının yansız bir tahminidir. Tahmin edici ve varyansı  eşitli-
       [1]
ği ile gösterilir (.
    Basit Oran Tahmini   
   Bu yöntemde amaç, populasyondan basit rastgele örnekleme ile n genişliğinde bir örnek çekildiğinde yi ve xi karakterleri arasındaki korelasyondan yararlanarak tahmin-lerin varyanslarını küçültmektir. Bağımlı karaktere ( yi ) ait populasyon toplamı ve orta-lamasına ait oran tipi tahmin ediciler sırasıyla,
       [2]
       [3]
eşitlikleri ile gösterilir.
Örneğe ait toplam ve ortalamalara ilişkin tahminlerin varyansları sırasıyla,
    [4]
eşitliği ile gösterilir. Burada f=n/N düzeltme katsayısını belirtir.
Basit ve oran tipi tahminlere ilişkin varyanslar karşılaştırıldığında, xi'nin değişim katsayısı yi ‘nin değişim katsayısının iki katı olduğu durumlarda, basit tahminin oran tipi tahmin edicilere tercih edildiği bildirilmektedir (8, 18, 21).
Olkin Tahmin Edicisi
Populasyondan basit rastgele örnek-leme ile çekilen örnekte, Olkin tarafından öne-rilen  'ın çok değişkenli oran tipi tahmin edicisi,
          [5]
eşitliği ile gösterilir (11). Burada, p; beden ölçüsü karakterleri sayısını, ağırlık vektörü   şeklinde ve R’nin tahmin edicisi   şeklinde gösterilir. Bu tahmin edicinin beklenen değer ve varyansı,
     [6]

eşitlikleri ile gösterilir.   
Raj Tahmin Edicisi
Raj, "Fark Tahmin Yöntemi" adı verilen elde edilmesi kolay, yansız  çok değişkenli oran tipi bir tahmin edici geliştirmiştir, yi ve xi karakterleri arasında ygun bir oranın bulunduğu k=y/x durumlarda oran tipi tahmin iyi sonuçlar verir (15).
Bu yöntemde elde edilen tahminlerin hatalarını azaltmak için genellikle yardımcı bilgilerden yararlanılır. Birden çok bağımsız karaktere ait bilgilerle tahminlerin hataları azaltılabilir (19, 20).
   Fark Tahmin Yöntemi kullanılarak geliştirilen tahmin edicide görülebilecek duyarlılık kaybı, Olkin (11) tahmin edicisinden oldukça  küçüktür.
Tahmin ediciye ait ortalama ve varyans tahminleri,
          [7]
 
eşitlikleri ile gösterilir.
Rao Tahmin Edicisi
Populasyon ortalamasının tahmini için iki karakter (y ile x ) arasındaki ilişki pozitif olduğunda oran tipi tahmin, negatif olduğunda ise çarpım tipi tahminler kullanılır (.
Rao, bağımlı karakter ile p kadar bağımsız karakter arasında pozitif, q kadar bağımsız karakter arasında negatif ilişkili olduğu durumlar için  bir tahmin edici önermiştir (16). Tahmin ediciye ait ortalama ve varyans tahminleri


       [8]
       [9]
 
eşitlikleri ile gösterilir.
Cx ;x’e ait değişim katsayısını, D; dij elemanlarından oluşmuş pozitif tanımlı matrisi belirtir.
Agarwal Tahmin Edicisi
Populasyonda x1 ve x2 bağımsız karakterleri için elde edilebilen verilerin, yerine konularak veya konulmaksızın basit rastgele örneklemede önerilen tahmin edicinin ortalama ve varyans tahminleri,
       [10]
             [11]
eşitlikleri ile gösterilir (2).
Hata kareler ortalaması, aynı koşullar altında Olkin (11) tahmin edicisinin varyansı ile benzerlik gösterir. Ayrıca, tahmin edicilerin varyansları benzerlik gösterirken yanlılıkları farklılık göstermektedir.  ' ın tercih nedeni yanlılığının düşük oluşudur.
Tankou ve Dharmadhikari Tahmin Edicisi
Bu tahmin yöntemi, Olkin (11) tahmin edicisinin genel Agarwal tahmin edicisinin ise özel bir hali olup, klasik basit tahmin ediciden daha iyi sonuçlar verdiği bildirilmiştir (23). Tahmin edicinin ortalaması
    [12]
eşitliği ile, hata kareler ortalaması ise
 [13]
eşitlikleri ile gösterilir. Burada M; pxp boyutlu ve elemanları m: m1,m2,...,mp şeklinde düzenlenmiş bir matristir.
Dharmadhikari ve Tankou Tahmin Edicisi
Agarwal tahmin edicisi üzerinde bazı dönüşümler yapılarak elde edilen bir tahmin edicinin, en az regresyon tahmin edicisi kadar etkin olduğu bildirilmiştir (10). Bu yeni tahmin edicinin ortalama ve varyans tahminleri
       [14]
    [15]
eşitlikleri ile gösterilir. Burada r  ,  arasındaki çoklu korelasyon katsayısını, Hpxp boyutlu ve elemanları (i,j) olan E(ei ,ej) matrisi olarak tanımlanır.
BULGULAR
1. Tanımlayıcı Değerler
   Araştırmada ele alınan Alman Et Merinosu ve Karacabey Merinosu ırk grupları canlı ağırlık ve bazı beden ölçüleri yönünden birörneklilik testine tabi tutulmuş ve her ırk  grubundan 1,5 -2,5 yaşlılar ilk yaş grubunu,  3,5 - 5,5 yaşlılar ise ikinci yaş grubunu oluştur-muştur. Alman Et Merinosunun yaş gruplarına göre populasyon ve çekildiği örneğe ait canlı ağırlık ve beden ölçüleri ile ilgili istatistik değerler Tablo 1’de, Karacabey Merinosunun yaş gruplarına göre populasyon ve çekildiği örneğe ait canlı ağırlık ve beden ölçüleri ile ilgili istatistik değerler Tablo 2’de verilmiştir.
2. Korelasyon Katsayıları
   Alman Et Merinosu ve Karacabey Merinosu ırk gruplarından basit rastgele örnek-leme yöntemi ile çekilen örneklerden elde edi-len korelasyon ve kovaryans matrisleri Tablo 3 ve 4’te verilmiştir. Matrislerde diagonal ekse-nin (sol üst köşeden sağ alt köşeye) üst kısmı korelasyon matrisini, alt kısmı ise varyans – kovaryans matrisini ifade etmektedir.
Tablo 1.  Alman Et Merinosu Yaş Gruplarının Populasyon ve Örneğe Göre Canlı Ağırlık ve Beden Ölçüleri ile ilgili İstatistik Değerleri

 
    Populasyon   Örnek      
    1.5 – 2.5 Yaşlı
 (N=130)   3.5 – 5.5 Yaşlı
 (N=117)   1.5 – 2.5 Yaşlı
(n=68)   3.5 – 5.5 Yaşlı (n=52)      
Özellikler   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD      
Canlı Ağırlık   46,36   0,40   4,64   54,43   0,38   4,19   46,45   0,62   5,13   54,86   0,61   4,43      
Baş Uzunluğu   17,28   0,07   0,80   18,14   0,07   0,75   17,23   0,09   0,76   18,22   0,11   0,80      
Alın Genişliği   11,30   0,06   0,69   11,90   0,05   0,61   11,23   0,08   0,67   11,94   0,09   0,66      
Kulak Uzunluğu   13,26   0,07   0,81   13,51   0,07   0,79   13,32   0,09   0,74   13,61   0,12   0,87      
Sırt Uzunluğu   65,89   0,27   3,18   69,24   0,25   2,74   66,11   0,39   3,27   69,92   0,39   2,85      
Vücut Uzunluğu   54,45   0,21   2,44   56,72   0,20   2,25   54,41   0,30   2,51   56,76   0,32   2,36      
İncik Çevresi   8,61   0,03   0,34   8,60   0,02   0,29   8,63   0,03   0,30   8,63   0,04   0,28      
Göğüs Çevresi   91,04   0,36   4,15   97,42   0,36   3,94   90,88   0,52   4,31   97,51   0,51   3,71      
Cidago Yüksekliği   66,81   0,21   2,46   68,86   0,38   4,12   66,75   0,29   2,45   69,15   0,30   2,18      
Göğüs Derinliği   30,10   0,12   1,47   32,15   0,15   1,68   30,13   0,18   1,52   32,28   0,20   1,45      
Sağrı Genişliği   18,59   0,10   1,16   20,07   0,09   0,99   18,61   0,15   1,25   20,15   0,14   1,05   

Tablo 2. Karacabey Merinosu Yaş Gruplarının Populasyon ve Örneğe Göre Canlı Ağırlık ve Beden Ölçüleri ile ilgili İstatistik Değerleri

 
    Populasyon   Örnek      
    1.5 – 2.5 Yaşlı
 (N=130)   3.5 – 5.5 Yaşlı
 (N=117)   1.5 – 2.5 Yaşlı
(n=68)   3.5 – 5.5 Yaşlı (n=52)      
Özellikler   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD   X   ±   Sx   SD      
Canlı Ağırlık   47,62   0,41   4,74   55,43   0,39   4,33   47,52   0,52   4,42   55,71   0,55   4,12      
Baş Uzunluğu   17,33   0,07   0,88   17,87   0,07   0,78   17,35   0,10   0,84   18,00   0,09   0,69      
Alın Genişliği   11,30   0,05   0,66   11,74   0,06   0,66   11,30   0,07   0,61   11,67   0,08   0,63      
Kulak Uzunluğu   13,58   0,07   0,82   13,50   0,07   0,85   13,67   0,09   0,80   13,59   0,11   0,87      
Sırt Uzunluğu   66,36   0,24   2,80   69,08   0,25   2,75   66,18   0,36   3,01   69,07   0,33   2,49      
Vücut Uzunluğu   55,05   0,28   3,19   57,44   0,23   2,58   55,03   0,29   2,50   57,08   0,32   2,40      
İncik Çevresi   8,55   0,02   0,32   8,58   0,03   0,33   8,56   0,03   0,31   8,60   0,04   0,34      
Göğüs Çevresi   91,14   0,37   4,27   97,80   0,28   3,15   90,84   0,49   4,12   98,32   0,40   3,00      
Cidago Yüksekliği   67,39   0,21   2,43   69,51   0,28   3,12   67,55   0,27   2,28   69,30   0,33   2,53      
Göğüs Derinliği   30,38   0,13   1,59   32,70   0,11   1,21   30,29   0,17   1,42   32,80   0,17   1,33      
Sağrı Genişliği   18,75   0,13   1,50   20,09   0,10   1,10   18,83   0,19   1,66   19,96   0,13   1,00   

   Alman Et Merinosunun 1.5 – 2.5 yaş grubundan rastgele çekilen örnekte canlı ağır-lık ile incelenen beden ölçüleri arasında hesap-lanan korelasyon katsayıları büyükten küçüğe doğru göğüs çevresi, sırt uzunluğu, göğüs derinliği, vücut uzunluğu, sağrı genişliği, cidago yüksekliği, baş uzunluğu, alın genişliği, incik çevresi ve kulak uzunluğu şeklinde sıralanmıştır. 3.5 – 5.5 yaş grubundan çekilen örnekte sıra aynı şekilde bulunmuştur.
   Karacabey Merinosunun 1.5 – 2.5 yaş grubundan rastgele çekilen örnekte canlı ağır-lık ile incelenen beden ölçüleri arasında hesap-


saplanan korelasyon  katsayıları büyükten küçüğe doğru göğüs çevresi, göğüs derinliği, vücut uzunluğu, sırt uzunluğu, cidago yük-sekliği, sağrı genişliği, incik çevresi, alın genişliği, baş uzunluğu ve kulak uzunluğu şeklinde sıralanmıştır.  3.5 – 5.5 yaş grubundan çekilen örnekte ise canlı ağırlık ile incelenen beden ölçüleri arasında hesaplanan korelasyon katsayıları büyükten küçüğe doğru göğüs çevresi, göğüs derinliği, vücut uzunluğu, incik çevresi, sırt uzunluğu, sağrı genişliği, alın genişliği, baş uzunluğu, kulak uzunluğu ve cidago yüksekliği şeklinde sıralanmıştır.
Tablo 3. Alman Et Merinosunda Canlı Ağırlık ile Beden Ölçüleri Arasındaki Korelasyon ve Kovaryans Matrisi

 
şı       Canlı Ağırlık   Baş Uzunluğu   Alın Genişliği   Kulak Uzunluğu   Sırt Uzunluğu   Vücut Uzunluğu   İncik Çevresi   Göğüs Çevresi   Cidago Yüksekliği   Göğüs Derinliği   Sağrı Genişliği      
    Canlı Ağırlık   26,38   0,43   0,41   0,01   0,66   0,58   0,24   0,82   0,49   0,66   0,56      
    Baş Uzunluğu   1,69   0,58   0,34   0,10   0,41   0,23   -0,03   0,51   0,38   0,51   0,38      
    Alın Genişliği   1,44   1,18   0,46   0,11   0,33   0,20   0,25   0,39   0,43   0,26   0,40      
    Kulak Uzunluğu   0,05   0,05   0,05   0,56   0,05   0,23   -0,14   0,06   0,20   0,05   0,13      
    Sırt Uzunluğu   11,02   1,02   0,73   0,12   10,73   0,55   0,06   0,54   0,46   0,45   0,53      
    Vücut Uzunluğu   7,47   0,44   0,35   0,42   4,55   6,34   0,27   0,44   0,36   0,35   0,38      
    İncik Çevresi   0,38   0,001   0,05   -0,03   0,05   0,021   0,09   0,03   0,04   0,01   -0,05      
    Göğüs Çevresi   18,09   1,66   1,15   0,19   7,61   4,77   0,04   18,64   0,39   0,75   0,67      
    Cidago Yüksek   6,22   0,72   0,71   0,37   3,70   2,24   0,02   4,09   6,01   0,53   0,46      
    Göğüs Derinliği   5,21   0,60   0,27   0,06   2,27   1,35   0,006   4,93   1,99   2,33   0,58      
    Sağrı Genişliği   3,62   0,36   0,34   0,12   2,17   1,21   -0,01   3,60   1,40   1,10   1,57      
      Canlı Ağırlık   Baş Uzunluğu   Alın Genişliği   Kulak Uzunluğu   Sırt Uzunluğu   Vücut Uzunluğu   İncik Çevresi   Göğüs Çevresi   Cidago Yüksekliği   Göğüs Derinliği   Sağrı Genişliği      
şı    Canlı Ağırlık   19,64   0,28   0,20   0,15   0,56   0,46   0,42   0,84   0,28   0,65   0,39      
    Baş Uzunluğu   1,02   0,65   0,29   0,32   0,22   0,08   0,15   0,32   0,14   0,08   0,10      
    Alın Genişliği   0,60   0,16   0,44   0,09   0,24   0,02   0,15   0,16   0,09   0,25   0,03      
    Kulak Uzunluğu   0,58   0,22   0,05   0,76   0,17   0,15   0,28   0,20   0,24   0,01   0,08      
    Sırt Uzunluğu   7,03   0,51   0,46   0,43   8,15   0,42   0,39   0,53   0,19   0,17   0,51      
    Vücut Uzunluğu   4,38   0,016   0,02   0,31   2,84   5,59   0,20   0,29   0,26   0,19   0,23      
    İncik Çevresi   0,58   0,03   0,02   0,06   0,32   0,14   0,08   0,43   0,38   0,24   0,17      
    Göğüs Çevresi   13,80   0,96   0,40   0,64   5,59   2,51   0,46   13,78   0,36   0,60   0,37      
    Cidago Yüksek   2,74   0,25   0,14   0,46   1,21   1,33   0,23   2,88   4,76   0,37   0,17      
    Göğüs Derinliği   4,22   0,09   0,24   0,01   0,73   0,66   0,09   3,28   1,17   2,13   0,24      
    Sağrı Genişliği   1,84   0,08   0,01   0,07   1,54   0,57   0,05   1,47   0,39   0,37   1,11   

Diyagonal eksenin (sol üst köşeden sağ alt köşeye) üst kısmı korelasyon matrisini, alt kısmı varyans-kovaryans matrisini, köşegen değerler ise varyansı ifade etmektedir.








Tablo 4. Karacabey Merinosunda Canlı Ağırlık ile Beden Ölçüleri Arasındaki Korelasyon ve Kovaryans Matrisi

 
şı       Canlı Ağırlık   Baş Uzunluğu   Alın Genişliği   Kulak Uzunluğu   Sırt Uzunluğu   Vücut Uzunluğu   İncik Çevresi   Göğüs Çevresi   Cidago Yüksekliği   Göğüs Derinliği   Sağrı Genişliği      
    Canlı Ağırlık   19,55   0,26   0,34   0,07   0,54   0,59   0,40   0,76   0,50   0,73   0,49      
    Baş Uzunluğu   0,97   0,70   0,30   0,21   0,01   0,05   -0,02   0,34   0,17   0,12   0,28      
    Alın Genişliği   0,91   0,16   0,37   0,11   0,10   0,19   0,41   0,30   0,33   0,21   0,15      
    Kulak Uzunluğu   0,27   0,14   0,05   0,65   0,01   -0,05   0,16   0,05   -0,04   0,07   -0,05      
    Sırt Uzunluğu   7,20   0,02   0,19   -0,003   9,11   0,46   0,22   0,36   0,33   0,52   0,25      
    Vücut Uzunluğu   6,50   0,09   0,29   -0,11   3,44   6,26   0,39   0,30   0,33   0,44   0,26      
    İncik Çevresi   0,54   -0,003   0,08   0,04   0,21   0,30   0,09   0,22   0,21   0,15   0,19      
    Göğüs Çevresi   13,90   1,17   0,077   0,18   4,48   3,12   0,28   17,03   0,43   0,62   0,43      
    Cidago Yüksek   5,04   0,33   0,45   -0,08   2,27   1,89   0,015   4,07   5,21   0,55   0,28      
    Göğüs Derinliği   4,58   0,14   0,18   0,08   2,24   1,55   0,07   3,66   1,80   2,03   0,50      
    Sağrı Genişliği   3,59   0,40   0,16   -0,06   1,26   1,08   0,10   2,97   1,08   1,20   2,79      
      Canlı Ağırlık   Baş Uzunluğu   Alın Genişliği   Kulak Uzunluğu   Sırt Uzunluğu   Vücut Uzunluğu   İncik Çevresi   Göğüs Çevresi   Cidago Yüksekliği   Göğüs Derinliği   Sağrı Genişliği      
şı    Canlı Ağırlık   17,02   0,40   0,43   0,39   0,46   0,68   0,48   0,70   0,35   0,68   0,46      
    Baş Uzunluğu   1,15   0,48   0,35   0,19   0,18   0,26   0,28   0,35   0,15   0,05   0,22      
    Alın Genişliği   1,12   0,15   0,40   0,16   0,02   0,22   0,28   0,25   0,32   0,23   0,19      
    Kulak Uzunluğu   1,39   0,12   0,09   0,76   0,22   0,26   0,14   0,38   0,25   0,10   0,38      
    Sırt Uzunluğu   4,71   0,32   0,03   0,47   6,25   0,35   0,47   0,13   0,23   0,38   0,11      
    Vücut Uzunluğu   3,79   0,43   0,34   0,55   2,10   5,79   0,31   0,15   0,33   0,06   0,33      
    İncik Çevresi   0,98   0,06   0,06   0,04   0,41   0,026   0,12   0,34   0,30   0,45   0,15      
    Göğüs Çevresi   8,65   0,72   0,48   0,99   0,98   1,08   0,36   9,02   0,29   0,59   0,47      
    Cidago Yüksek   3,66   0,27   0,51   0,56   1,49   1,99   0,27   2,21   6,43   0,37   0,35      
    Göğüs Derinliği   3,20   0,05   0,19   0,12   1,26   0,18   0,21   2,38   1,27   1,79   0,28      
    Sağrı Genişliği   1,92   0,15   0,12   0,33   0,28   0,80   0,05   1,41   0,88   0,37   1,02   

Diyagonal eksenin (sol üst köşeden sağ alt köşeye) üst kısmı korelasyon matrisini, alt kısmı varyans-kovaryans matrisini, köşegen değerler ise varyansı ifade etmektedir.
3. Canlı Ağırlık Tahmini
Farklı tahmin yöntemleri ile her genotipin  yaş  grupları  için hesaplanan  popu-


lasyon ortalama ve varyans tahminleri Tablo 5’de gösterilmiştir.
Tablo 5. Tahmin Yöntemleri ve Genotiplerde Canlı Ağırlığın Alt Gruplara Göre Ortalama ve Varyans Tahminleri

 

    1.5 – 2.5 Yaşlı   3.5 – 5.5 Yaşlı      
    Alman Et M.   Karacabey M.   Alman Et M.   Karacabey M.      
                                       
Basit Tahmin   46,450   0,352   47,520   0,239   54,860   0,473   55,710   0,341      
Basit Oran   46,531   0,284   47,676   0,224   54,809   0,386   55,415   0,277      
Olkin   46,333   0,155   47,530   0,130   54,870   0,225   55,710   0,131      
Raj   48,874   0,078   47,710   0,055   54,561   0,131   55,520   0,077      
Agarwal I   46,530   0,189   47,530   0,128   54,770   0,161   55,448   0,174      
Agarwal II   46,530   0,198   47,685   0,128   54,797   0,165   55,433   0,174      
Tankou   46,401   0,066   47,650   0,054   55,500   0,115   55,440   0,064      
Dharmadhikhari   46,384   0,059   47,625   0,050   54,833   0,078   55,436   0,058   

Araştırmada ele alınan her iki genotipin yaş gruplarında basit rastgele örnek-leme yöntemi ile çekilen örneklerde varyasyon katsayıları oldukça düşük bulunmuştur. Dola-yısı ile elde edilen populasyon ortalama tahminleri arasında farklılıklar önemsizdir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Oran tipi tahmin yöntemlerinde esas hedef, bağımlı ve bağımsız karakterler arasındaki korelasyondan faydalanarak, isabetli ve güvenilir tahminler yapmaktır.
   Bu çalışmada, bağımlı karakter olan canlı ağırlık ile bağımsız karakterler (vücut ölçüleri) arasındaki ilişkiler hesaplanmış ve ilk aşamada tek değişkenli tahmin ediciler kendi aralarında karşılaştırılmış ve her iki genotipin yaş gruplarında basit oran tipi tahmin  yöntemi ile elde edilen varyansın, basit tahmin yöntemi ile elde edilenden daha düşük olduğu görül-müştür. Bu durum, Prasad'ın (14) bildirdiği basit oran tipi tahmin yöntemi ile elde edilen varyansın basit tahmin yöntemi ile elde edilen varyanstan daha küçük olur görüşüne uyum göstermektedir. Buradan anlaşılacağı üzere  basit oran tipi tahmin yöntemi basit tahmin yöntemine göre daha duyarlıdır.
Bu çalışmada her iki genotipin yaş gruplarında Olkin (11) tahmin edicisi ile elde edilen varyans, basit tahmin ve basit oran tipi tahmin yöntemleri ile elde edilen tahmin edicilerin varyanslarından düşük olarak hesaplanmıştır.    
Fark tahmin yöntemi olarak adlandırılan Raj (15) tahmin edicisi, tahminin duyarlılığını artırmak amacıyla geliştirilmiştir. Çalışmada her iki genotipin alt gruplarında Raj tahmin yöntemi ile elde edilen tahminlerin, Olkin (11) tahmin edicisi ile elde edilen varyanstan daha düşük olduğu görülmektedir.
   Bu çalışmada, canlı ağırlık ile incelenen tüm beden ölçüleri arasında hesaplanan korelasyon katsayıları pozitif bulunmuştur. Rao (16) yönteminde canlı ağırlık ile incelenen beden ölçüleri arasında hem pozitif hem de negatif korelasyonunun bulunması şartı öngörüldüğü için bu çalışmada Rao (16) tahmin yöntemi kullanılmamıştır.
   Agarwal (2), sadece iki bağımsız karakterin söz konusu olduğu  durumlarda Olkin (11) tahmin yönteminden daha duyarlı sonuçlar veren  tahmin ediciler geliştirmiştir.
   Bu çalışmada Alman Et Merinosu ikinci alt grubunda ve Karacabey Merinosu birinci alt grubunda Agarwal (2) yöntemi ile hesaplanan varyans, Olkin (11) yöntemi ile hesaplanan varyanstan daha düşük bulunurken, Alman Et Merinosu birinci alt grubunda ve Karacabey Merinosu ikinci alt grubunda Agarwal (2) yöntemi ile hesaplanan varyanslar Olkin (11) yöntemi ile hesaplanan varyanstan daha yüksek olmuştur.
Agarwal (2) tarafından geliştirilen tahmin yöntemleri ile hesaplanan varyanslar Raj (15) tahmin yöntemi ile elde edilen varyans ile karşılaştırıldığında her iki genotipin alt gruplarında Agarwal (2) yönteminin varyansının daha yüksek değerler gösterdiği görülmektedir.
   Sadece iki bağımsız karaktere ait verilerin elde edildiği durumlarda Agarwal (2) yöntemi, basit tahmin ve basit oran tipi tahmin yöntemlerine göre daha duyarlı tahminler yapılabilmektedir.   
   Her iki genotipin alt gruplarında Tan-kau ve Dharmadhikari (23), tarafından gelişti-rilen yöntem ile hesaplanan varyans, Olkin (11) ve Agarwal (2) tahmin yöntemleri ile he-saplanan varyanslardan düşük hesaplanmıştır.
   Her genotipin alt gruplarında Dhar-madhikari ve Tankau (10) tarafından gelişti-rilen yöntem ile hesaplanan varyansların, Olkin (11), Raj (15), Agarwal (2), Tankou ve Dharmadhikari (23) tarafından geliştirilen tahmin yöntemleri ile elde edilen varyans-lardan daha düşük olduğu görülmüştür.
Alman Et Merinosu ve Karacabey Merinosu ırkı koyunlarda bazı vücut ölçüleri yardımı ile canlı ağırlığı tahmin etmede kullanılacak en uygun tahmin yöntemini belirleme amacı ile yapılan bu çalışmada; basit, basit oran tipi, Olkin (11), Raj (15), Agarwal (2), Tankou ve Dharmadhikari  (23),  Dharmadhikari ve Tankou (10) tahmin yöntemleri ile elde edilen ortalama ve varyanslar hesaplanmış ve birbirleri ile karşılaştırılmıştır.
   Araştırmada ele alınan her iki geno-tipin yaş gruplarında basit rastgele örnekleme yöntemi ile çekilen örneklerdeki varyasyon katsayıları oldukça düşük elde edilmiştir. Dolayısı ile kullanılan tahmin yöntemleri ile tahmin edilen populasyon ortalamaları arasında farklılıklar önemsiz bulunmuştur.
Her iki genotipin yaş gruplarında  vücut ölçüleri  kullanılarak,  canlı ağırlığın tahmininde en iyi sonuçları Dharmadhikari ve Tankou (10) tahmin yöntemi vermiştir. Bu tahmin yöntemi ile tahmin edilen ortalama  değerler populasyona oldukça yakın değerler göstermiş, tahminin varyansı ise diğer tahmin yöntemlerinde elde edilen varyanslardan daha düşük olarak bulunmuştur....
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=f8704caca3186851709accf70d931980&topic=542.0