KANATLI ORTOPEDİSİ
TRAVMA GEÇİRMİŞ KUŞTA İLK MÜDAHELE
Yapılacak ilk işlem kuşu maruz kaldığı travmadan kurtarmaktır. Bu ayağa dolanmış ip, tel ,ağ ve gagaya takılmış yabancı cisim gibi işlemleri kapsar. Genellikle bu tip yabancı cisimlerin çıkarılmasını takiben kanama şekillenir. Kanama kontrol altına alınmalıdır .
Daha sonraki işlemler, solunumun düzeltilmesi , hava yolunun açık tutulması, kanamanın durdurulması, soğuğa karşı önlem , dehidrasyonu düzeltmektir.
KANAMANIN KONTROL ALTINA ALINMASI
Kanamanın kontrolu özellikle küçük hayvanlarda daha önemlidir. Kuşların birkaç türünde memelilere göre kan kaybına daha iyi dayanabildikleri gösterilmiştir. Dolaşan kan volümu genellikle vücut ağırlığının %10 nundan daha azdır. Bazı yazarlar vücut ağırlığının %8 i kadar kan kaybeden güvercinlerin yaşayabildiğini göstermişlerdir. Kuşlarda memelerinkine göre kaslardaki arteriyel kapillarlar otonomik sinir kontrolünden daha fazla etkilenirler. Bu sebeple operasyon öncesi atropin ile premedikasyon kanama kontrolüne yardım edebilir. Kuşlarda anestezi derinliğinin yetersizliğine bağlı olarak oluşan çırpınma önemli denilebilecek kanama meydana getirir.
Kanamaya kontrol olarak
KIRIK TEŞHİSİ
Kuşlarda bir kırığın veya çıkığın teşhisi fiziksel muayene ve radyoskopik muayene ile konulur. Radyoskopik muayene gerekli operasyon tekniği ve kırığın boyutlarını tespit etmek için her zaman yapılmalıdır. Kırıklar ve çıkıklar anormal açılanma, özel ve kontrol edilemeyen hareketlilik ve palpasyonda krepitasyon ile karakterizedir. Kırılmış bir kanadın diğer kanada göre genellikle düşük tutulduğu gözlenir.
KIRIKLARDA İLK MÜDAHELE
Enfeksiyon , kuş kırıklarının kaynamamasının başlıca nedenlerinden birisidir.
Dolayısıyla açık kırıklarda ilk yapılması gereken enfeksiyona karşı önlem almaktır.
Açık veya enfekte kırıklar temizlenmeli pislikler ve nekroze dokular uzaklaştırılmalı mümkünse yaralanmadan sonraki birkaç saat içinde kapatılmalıdır. Açık kırıklarda nekroze kemik parçaları ve kemik iliği boşluğunda sıkışıp kalan tüy , toprak vb. kir ve pislikler kemik iyileşmesi prognozunu olumsuz yönde etkiler. Temizlik işleminde dezenfektanlar yerine steril izotonik NaCl gibi solüsyonlar tercih edilmelidir.
Birkaç günlük kırığı bulunan vahşi kuşlar hypoglisemiktir ve acil metabolik ihtiyaçlarını karşılamak için iv veya oral yolla glikoz solüsyonları almalıdırlar.
Glikojen stoku diğer türlerinkine göre daha azdır ve bu durum kuşlarda hypoglisemi ihtimalini artırır.
KUŞLARDA KIRIK İYİLEŞMESİ
Kanatlı kırıkları memelilerinkine benzer tarzda iyileşir. Bu peri ve endosteal membranlardan gelişen kartilaginoz kallus yolu ile ve bunu takip eden fibrosusla oluşur. Kuşlarda kemikteki iyileşme hızı memelerinkine göre daha çabuktur. Kemikte kallus oluşumu 8 gün içinde radyografik olarak teşhis edilebilir. Uygun şartlar altında kırık uçları arasındaki aralık 5 gün içinde fibröz doku ile , 9 gün içinde spongioz kemik ile doldurulur. Gerçek kemik birleşmesi 22 gün zaman alır ve tam olarak yeniden düzelme 6 hafta zaman alır.
Klinik birleşme için gerekli zaman uygulanan tedavi metoduna , enfeksiyon varlığına , kuşun büyüklüğüne , kırık tipi ve lokalizasyonuna bağlı olarak değişir.
OPERASYON ALANININ ANTİSEPSİSİ VE TEMİZLENMESİ
Yara ve operasyon bölgesinde temiz bir saha elde etmek için her türlü tüy titizlikle yolunmalıdır. Tüy , papillasının germinal tabakasına zarar vermeden dikkatlice çekip çıkarılmalıdır. Tüyün tekrar rejenerasyonu bir hafta içerisinde oluşur. Eğer tüy tam olarak büyümüşse koparıldığında kanama oluşmayacak ölü bir dokudur. Aşırı ısı kaybından korunmak için tüyler minimum derecede koparılmalıdır.
Yara ve operasyon bölgesinin antisepsisinde quarterner amonyum, chlorhexidine, benzankonyum klorid, seyreltik povidon iode kullanılabilir. Yine minumum ısı kaybına sebep olmak için minimum antiseptik solüsyon kullanılmalıdır.
KIRIK TEDAVİSİ
Kuş kırıklarının tedavi işlemleri memeli ortopedisine benzer. Amaçlar tam redüksiyon , tam tespit, enfeksiyonu önleme ve fonksiyonların geri gelmesidir.
Yırtıcı kuşlar hayatta avcı olarak kalabilmek için çok yüksek derecede fonksiyona ihtiyaç duyarlar. Az derecede bir birleşme bozukluğu veya ankiloz sakatlık oluşturan bir fonksiyon bozukluğu meydana getirebilir. Yırtıcı kuşlarda başarılabilir. Kendi yapışır yapıştırıcı veya vetrop tüylere zarar vermediğinden tercih edilebilir. Askı ve cebirenin en büyük dez avantajı, daha uzun bir tedavi süreci, ankiloz ve kas atrofisi, fonksiyonu engelleyen aşırı kallustur.
fiksasyonda kullanılan materyalin ağırlığı da önemlidir. Ağır materyal iyi tolere edilmez ve kuş dengeyi sağlamayabilir. Bu nedenle intrameduller pinler kuş serbest bırakılmadan önce alınmalıdır. Optimal şartlar altında iyileşme için gereken zaman 10-21 gün kadar kısadır. Maalesef yırtıcı kuşlar genellikle bu optimal şartları engelleyen ciddi bir yaraya sahiptirler. Özellikle kanat kırıklarında güçlü kanat kasları uygun stabilasyona engel olur.
Birkaç tip internal ve external fiksasyon metodu kuş kırıklarının tedavisinde kullanılır. Splint, askı, yarım pin splint ve intrameduller pinler en sık kullanılmış yöntemlerdir.
Kuş kırıklarında plakalama sınırlı bulunmuştur. Neden olarak ekipmanın küçük olması, ekipmanların masraflı oluşu, yaygın cerrahi etkilenme, kuşların kolay kırılabilir kortekse sahip olması , operasyon zamanının uzunluğunu sıralayabiliriz. Plaka büyük kuşlarda bacak kırıklarında tercih edilebilir. Plaka kullanıldığında ilave destek gerekmez ve hemen fonksiyona dönüş olur. Bu tip fiksasyon hem sağlamdır hem de eklemleri korur. Bacak kemiklerinin korteksi kanatlarınkine göre daha kalındır. İyileşme gerçekleştikten sonra plakanın kaldırılması tercih edilir.
İnternal fiksasyon en iyi reduksiyonu, en az kallusu , en az kas atrofisini sağlar. Dezavantajları ise operasyon bölgesindeki yumuşak doku karışıklığı, enfeksiyon riski ve zamandır.
Genellikle basit bir askı uygulaması veya kafeste istirahat ile kırıklar iyileşirler. Göğüs kemeri, metakarpeller , metatarsus konservatif olarak en iyi tedavi edilen bölgelerdir.
Eğer bir spilint tibiotarsal kemiğe uygulanmışsa pençelerde iyileşmeden sonra kavrama fonksiyonunda kayıp olmaması için bir top üzerinde extensiyonda iken spilintlenmelidir.
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=11525e225f9cbf0fc454f305aeb6efb6&topic=2062.0