Etioloji ve EpidemiolojiChlamydophila (Chlamydia) psittaci ve Chlamydia pecorumun farklı tipleri kedi, kuzu, keçi ve guinea piglerde önemli göz enfeksiyonlarına neden olmaktadırlar.
Bu hastalıklar bazen insanlara da geçebilir.
C trachomatis insanlarda trachoma ve inklüzyonlu conjunctivitise neden olur.
Kedilerde chlamydial enfeksiyonlara bağlı göz hastalıkları ile rhinitis, sinusitis, pharyngitis gibi üst solunum yoları enfeksiyonları gözlenir.
Serolojik test sonuçlarına göre kedilerin % 2-12’si chlamydial antikoru taşıdığı bildirilmiştir.
Özellikle kapalı ahırlarda koyun ve keçilerde chlamydial keratoconjunctivitis % 90’lara kadar varmakta ve önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır.
Bu tür koyunlarda ayrıca chlamydial polyarthritiste gelişmektedir.
Chlamydial konjunktivitisile enfekte keçi sürülerinde yavru atmalar gözlenmiştir.
Chlamydial keratoconjunctivitis köpek, sığır, at ve domuzlar da bildirilmiştir.
Ayrıca hastalık bu türlerde deneysel olarak oluşturulmuştur.
Klinik bulgularKedilerden klinik belirti olarak serözden mukoprulente kadar değişen konjunktivitis ve rinitis görülür.
Başlangıçta tek taraflı kızarık ve hafif şikin konjunktiva gözlenir.
Kedilerde inkübasyon süresi 3-10 gün arasında değişir.
İlk klinik belirtilerinin ortaya çıkmasından birkaç gün sonra çift taraflı conjunctivitis gelişir.
Conjunctivalar hiperemik ve chemotiktir.
Şiddetli seyreden olgularda üçüncü göz kapağının iç tarafındaki follüküllerde şişkinlik gözlenir.
Bu belirtiler enfeksiyondan sonra 9-13 günler arasında en belirgin hal alırlar ve 2-3 hafta içinde azalır.
Bazı kedilerde sekunder bakteriyel ve mykoplazmal enfeksiyonların etkisiyle vasküler keratitis, pannus, ve corneal scar meydana gelir.
Bazı olgularda tedaviye rağmen klinik belirtiler haftalarca sürebilir ve nük olayı da yaygındır.
Benzer göz lezyonları koyun ve keçilerde de görülmektedir.
Koyun ve keçilerde sekunder enfeksiyonda yaygındır ve sağaltılmadığı zaman önemli komplikasyonlara yol açabilir.
LezyonlarConjunctivalarda yangısal reaksiyonlar belirgindir.
Hastalığının erken döneminde neutrophil, lymphocytes, plasma cells, and macrophages gibi hücre infiltrasyonları görülür.
Konjunktival kazıntıdan yapılan frotide bu hücreler ile chlamydial inkluziyon cisimcikleri içeren konjunktival hücreler bulunmuştur.
Hastalıktan şiddetli etkilenenlerde veya sekunder bakteriyel enfeksiyonu olanlarda anterior kemara penetrasyonu ile sonuçlanabilen ülseratif keratitis saptanmıştır.
DiagnozHücre döküntülerinde hazırlanan preparatlarda chlamydial inclusion cisimciklerinin bulunması veya chlamydial organismaların izole edilemsiye tanı konulur.
Kazıntı bir spatüla veya keskin bir kaşık konjunktivaya sürülerek alınır, alınan kazıntı lamın üzerine sürülür, havada kurutulur ve boyanır.
Giemsa boyasında cisimcikler bazofilik ve pembe renkte; Gimenez boyasında kırmızımsı gözlenir.
Kazıntı etken izolasyonu için yumurta embriyosuna, hücre kültürü veya PCR testine tabi tutulabilir.
Serollojik test yapmak zordur. Çünkü hastalığın akut ve nekahat dönemlerinde antikor düzeylerinin karşılaştırılması için çift örnek alınması gerekir.
Bazen bu analiz sonusunda yanlış seronegatif sonuç verebilir.
Kedilerdeki chlamydial conjunctivitis, herpesvirus ve calicivirus enfeksiyonlarından; koyun ve keçilerin ise mycoplasmal ve pembe göz gibi diğer bakteriyel enfeksiyonlardan ayırt edilmesi gerekir.
Korunma ve sağaltımSadece kedilerin chlamydial enfeksiyonu için aşı bulunmaktadır.
Bu aşı tam bir koruma sağlamamaktadır ancak hastalığın şiddetini önemli ölçüde azaltmaktadır.
Tüm C psittaci türleri tetracyclinlere duyarlıdırlar.
Bu antibiyotik türünü içeren göz pomatları sağaltım için yeterli olabilir.
Ancak şiddetli ve nüks olaylarda antibiyotiğin oral veya parenteral uygulaması salık verilmektedir.
Gebe veya böbrek problemi olan kediler erythromycinle sağaltılmalıdır.
Koyun ve keçilerde hastalığın başlangıcında parenteral olarak oxytetracycline (20 mg/kg/gün) veya tylosin uygulaması tavsiye edilmektedir.
Efekte kuzuların yemlerine günlük 150-200 mg chlortetracycline ilave edilmesi conjunctivitis ve polyarthritisin insidansını düşürdüğü bildirilmiştir.
Hastalık nüksünü önlemek için kedi, koyun ve keçilerde sağaltımın klinik belirtilerin kaybından sonra 7-10 sürdürülmesi yararlıdır.
Atların nüks eden uvetisi (Periodik oftalmia, Ay körlüğü, Equine uveitis)
Atların en yaygın göz hastalıklarından birisidir.
Hastalık aktif bir yangısal süreçten sonra bir durgunluk peryodununun olması ile karakterizedir.
Bundan dolayı hastalığa nöbetli göz yangısı denilmektedir.
Durağan dönemde, düşük derecede subklinik bir yangı devam eder.
Hastalığın spesifik sürecine bakılmaksızın, yangısal süreç nihaiyi olarak sekunder değişiklere yol açar.
Bu sekunder komplikasyonlar bu hastalığı dünyada atlarda rastlanan körlüklerin en yaygın nedeni yapmaktadır.
Etioloji ve PathogenezisAtların nöbetli göz yangısı bir çok potansiyel tetikleyici faktörü olan bağışıklık kaynaklı bir hastalıktır.
En yaygın belirleyici nedeni sistemik hastalıklar veya uveanın küt veya sivri cisim taravmalardır.
Hastalığın patogenezisinde belirleyici olan spesifik ajan ve durumlar leptospirosis, brucellosis, strangles ( Streptococcus equi infection), onchocerciasis, equine influenza, diş kökü apseleri ve tırnak apseleridir.
Bu ajanlardan başta L interrogans serovar pomona olmak üzere Leptospira spp yaygın olarak araştırılmıştır.
Hastalıklardan sonra genellikle aktif uveitisin oluşması ayları hata yılları aldığından leptospirosis ile tekrarlayan uveitis arasındaki ilişki net olarak ortaya konulması zorlaşmaktadır.
Onchocerciasise bağlı nöbetli göz yangısı rutin olarak kullanılan ivermectinden dolayı yaygın değilse de bu hastalığın gözde göçe başlamış ölü microfilaria tarafından stimüle edilebilmektedir.
Bundan dolayı uvetisin aktif hikayesi normal larvalamadan sonra gözükür.
Nöbetli göz yangısının imumun kaynağı yaygın olarak çalışılmış olmasına rağmen olaya katılan faktörlerin detaylı olarak ortaya konulması halen açıklığa kavuşturulamamıştır.
Klinik olgularda T lenfositlerin predominant inflammator hücreler olduğu saptanmıştır.
Bunların varlığı hastalığın sitokin takviyeli bağışıklığın aracı olduğu cevap olduğu anlaşılmaktadır.
Cevapın aktivasyonu sağlayan mekanizma henüz anlaşılmamıştır.
Klinik bulgularHastalıkla ilgili klinik belirtiler aktif yangı ve kronik sekunder yan etkilere ait akut belirtilerdir.
Uveal traktaki hasar leukotrien, prostaglandin, and histaminlerin salgılanmasıyla başlar.
Bu sürç dönüşümlü olarak anterior uveal damarlarda permabilite artışına, kan-aköz barrierin bozulmasına, irisin sfinkter ve siliar cisim kaslarının spazmına neden olur.
Kan-aköz bariyerin bozulması protein, fibrin, ve hücrelerin humor aköze karışmasına neden olur.
Bunun sonucunda blefarospasm, epiphora, episcleral konjesyon, korneal ödem, aköz flare, anterior kamerada fibrin pıhtılaşması, ve myozis gibi klasik akut uvetitisin klinik belirtisi gözlenir.
Genelikle anterior segment belirtileri posterior segmentteki değişimlerin incelenmesine sınırlandırır.
Eğer engelleme yoksa ve posterior segmentin görünümü mümkünse, bu durumda;
akut posterior segment belirtilerinin hikayesi;
retinadan fokal veya diffus ayrılmalara neden olan retina ve/veya choroidnın inflammator hücresel infiltrasyonu,
retinal hemorrhaji,
inflatatör veya kırmızı hücrelerin infiltrasyonuna bağlı vitreosun bulutumsu görünümüdür.
Bir veya her iki göz birlikte etkilenebilir.
Bilateral olduğu zaman genellikte bir gözdeki yangı diğerinde daha fazla etkilendiği görülür.
Atlarının kronik nüks eden uvetisinde;
korneal scar oluşması,
iridal fibrozis, corpora nigranın kalınlaşması, posterior synechia,
glaucoma,
cataracts,
nontapetal fundusta pigment kümeleşmesi (retinal degeneration) belirtileri olduğunu göstermektedir.
At alım satımından önce sağlıklık muayenesinin yapılmasında dikkatli bir fundoscopynin yapılmasının önemi küçümsenmemelidir.
Kronik uvetisli atlar da birkaç veya hiç anterior segment belirtileri göstermez ancak retinal dejenerasyon gösterir.
Bu tür hayvanlarda normal veya normale yakın pupillar ışık refleksi vardır.
Hastalığın son dönemlerine kadar görme bozukluğu belirtisi göstermez.
Buna karşın, şiddetli retinal dejenerasyon bulunan atlarda atların nükseden uveitisinden şüphelenmelidir ve ilerde görme problemleri oluşma riski bir aday olarak kabul edilmelidir.
TanıTanı karakteristik klinik belirtilerin saptanmasına bağlı iken hastalığın nedenlerinin ortaya konulması yönünde çaba harcanmalıdır.
Akut uvetisi belirtisi hastalığın ilk belirtisi olsa da detaylı fiziksel muayene göz muayenesine ilaveten yapılmalıdır.
Kan ve serum kimyası profili muayene verilerine eklenmelidir.
Uvetisin ilk hikayesinde etkili olan altında yatan sebebin ortaya konulmasında spesifik testlerin denenmesi yararlı olabilir.
Leptospira spp tanısında serolojik test sıklıkla salık verilmektedir.
Fakat son zamanlarda yapılan çalışmalarda serolojik olarak nöbetli göz yangılı atların humur aközünde bulunan organizmalar veya Leptospira spp ve leptospiral antikorlar arasında ilişkiyi saptayamamıştır.
Brucella için serolojik testin yapılabilir ancak sığırlarda brucellanın önemli ölçüde azalması bu hastalığın gelişmesinde yapıcı bir etken olarak etkisini önemli ölçüde azaltmıştır.
Bulbar konjunktivananın lateral kısmında hazırlanan konjunctival biopsi Onchocerca microfilaria yönünden araştırılabilir, fakat bu hastalık bulunmayan olgularda parazitin rastlanma olasılığı olması nedeniyle sonuç şüphe ile karşılanmalıdır.
Vitreous boşluğu veya anterior kameranın paracentezi yapıcı etkenin ortaya konulmasında yararlı olabilir, ancak bu işlem özellikle bilinci yerinde olgularda yapılması durumunda önemli intraoküler hemorrajilere neden olabilir.
Sağaltım, koruma ve kontrol Hastalık akut fazın belirtilerinin ortaya çıkmasıyla sağaltıma başlanmalıdır.
Eğer belirgin bir yapıcı neden ortaya konulmuşsa bu faktör ilk sağaltımın protokolünde yer almalıdır.
Yapıcı etkenle mücadele edilirken, göz içi yangısına bağlı hasarın azaltılması için gerek topikal ve gerekse sistemik olmak üzere yoğun bir anti-inflammatuar sağaltım başlatılmalıdır.
Gerek steroid ve gerekse nonsteroid topical ilaçlar yaygın olarak kullanılmaktadır.
Prednisolone acetate (steroid, % 1’lik suspensionu), dexamethasone (steroid, %0,1’lik suspension veya pomadı), flurbiprofen (nonsteroidal, %0,03’lük solüsyonu), ve diclofenac (nonsteroidal, %0,1 solüsyonu) başarı ile kullanılmıştır.
Topikal olarak kullanılacak steroidler seçilirken, prednisolone veya dexamethasone hydrocortisona tercih edilmelidir.
Bu son ilaç korneadan penatrasyonu iyi olmadığından anterior uvetisin sağaltımında yeterli bir güce sahip değildir.
Uygulama sıklığı yangının şiddetine bağlıdır ancak günde genelikle 4-6 kez uygulamsı yaygındır.
Belirtilerin azalmasıyla uygulama sıklığı yavaş yavaş azaltılır. Genelikle belirtilerin kaybolmasından sonra sağaltımın bir ay sürdürülmesi salık verilmektedir.
Topical atropin (%1’lik solüsyon veya pomadı) irisin sfinkter ve siliar cismin kaslarının paralize edilmesi için kullanılmasının yararlı olduğu söylenmektedir.
Atropin tam bir pupilla dilatasyonun sağlanana kadar günde iki veya dört kez uygulanır.
Daha sonra dilatasyonun sürdürülmesi için kullanım sıklığı günde bir veya ikiye düşürülür.
Bu doz uygulaması genellikle çoğu atlarda iyi tölere edilmesine rağmen ileusların gelişiminin önlenmesi için barsak motilitesinin iyi takip edilmesi gerekir.
Flunixin meglumine sistemik olarak uygulanır.
IV verildiğinde atlarda nöbetli göz yangılarının tek ve en etkili tedavisini oluşturur.
Başlangıç IV dozu 1.1 mg/kg’dır ve tanı zamanında uygulanır.
Bu uygulamaya oral olarak 5 -7 günlük günde iki kez 0.25-1.1 mg/kg olarak devam edilir.
Bu ilaçın uzun süreli kullanımın oluşturduğu GI ve böbrek problemleri nedeniyle başlangıç tedaviden sonra genellikle sağaltım oral phenylbutazone (2-4 mg/kg, sid-bid) uygulamasına dönüştürülerek sürdürülür.
Alternatif olarak bazı atlar, flunixin meglumineden sonra aspirin (25 mg/kg, sid-bid, PO) uygulamasına olumlu yanıt vermektedir.
Hastalığın akut belirtilerinin kontrol altına alınmasında özellikle prednisolone (100-300 mg/gün) ve dexamethasone (5-10 mg/gün) sistemik olarak başarıyla uygulanmıştır ancak bunların uzun süreli kullanımının arpalamaya yol açtığı kaydedilmiştir.
Hastalığın şiddetti azaldıkça, oral antinflammatuvar ilaçların doz ve uygulama sıklığı 2-3 aylık sürede azaltılarak sonlanmalıdır.
Topikal uygulamanın uygun olmadığı durumlarda triamcinolone (10-40 mg), methylprednisolone acetate (10-40 mg), veya betamethasone (5-15 mg) gibi ilaçların subconjunctival injeksiyonu kullanılabilir.
Ancak, enjekte edildikten sonra kolayca uzaklaşmadığından gözde enfeksiyonun varlığı ve korneal ulkus durumunda ciddi yan etkiler oluştracağından dikkatli kullanılmalıdır.
Bakteriyel enfeksiyonun olduğu durumlar dışında sistemik antibiyotik uygulaması endike değildir.
Sık sık nüks eden veya kronik düşük dereceli uveitis geçmişi olan atlar günlük oral phenylbutazone veya aspirin uygulanarak sağaltırlar.
Çoğu atlar bu sağaltım şeklini iyi tölere etmelerine rağmen bu ilaçların gastrointestinal ve hematologik yen etkileri vardır.
Yine bu uygulama nük olayını her zaman önlememektedir.
Son zamanlarda medikal problemi azaltmak için, 2 cerrahi işlem geliştirilmiştir.
Bunlardan birisi limbusunun dorsolateral kısmının yaklaşık 1 cm posteriorunda yapılan bir ensizyondan vitreusun tamamı uzaklaştırıldıktan serum fizyolojikle doldurulmaktadır.
Bu uygulamanın teorik faydası kronik nöbetli göz yangısının gelişmesine önemli katkısı olduğu düşünülen vitreustaki T lenfositler ve /veya organizmalarının uzaklaştırılması amaçlanmaktadır.
Bu elementlerin uzaklaştırılması ile yangının gelişim sıklığı ve şiddeti azalabilmektedir.
Kore vitrektomi işlemi bu hedefin başarılmasında yeterli olmasına rağmen buna bağlı olarak gelişen katarakt olayı görmenin %50 azalmasına neden olmuştur.
Yine buna alternatif olarak yakın zamanda suprachoroidal cyclosporine implantı uygulamaya konulmuştur.
Bu işlemde, yaklaşık 5 mm çapında bir cyclosporine A diski limbusunun dorsolateral kısmının yaklaşık 8 mm posteriorunda oluşturulan skleral flapın altına implante edilir.
Bu çalışma henüz deneysel olarak kabul edilmesine rağmen ilk bulgularında yöntemin umut verici olduğu görülmektedir.
Etkili sinek mücadelesi,
sık sık altlık değiştirilmesi,
rutin antiparaziter mücadele ve aşılama,
sığır ve vahşi hayvanlarla temasın azaltılması,
atıl göletlerin kurutulması,
bataklık meralara hayvanların girişinin önlenmesi atlarının nöbetli göz yangılarını azaltılması için önerilmektedir.
Bu tedbirler atlarda bireysel olarak bir başarı sağlamasına karşın bunların hastalığın klinik süreci üzerindeki etkisi tartışılır.
Sağaltıma gerek yoktur ancak çok önemli göz içi değişikliklerin gözlenmesi durumunda olayın yakın takibe alınması yararlıdır.
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=1973f37a3e65a0f4ab06d77e2a7131ab&topic=4756.0