H İ P O K A L S E M İ Süt humması, doğum humması, doğum zehirlenmesi, kalsiyum noksanlığına bağlı doğum felci gibi isimlerle anılmaktadır
Doğumdan önce, doğum sırasında ve özellikle doğumdan sonraki 72 saat içinde ortaya çıkan, yüksek verimli hayvanlarda hipokalsemi sonucu felçle karekterize akut bir metabolik bozukluktur.
Hipokalsemi genellikle doğumu takiben 72 saat içerisinde görülür. Buna rağmen doğumdan bir hafta önce , ya da bir hafta sonra ortaya çıkan vakalar da vardır.
Hipokalsemi süt kaybı, bazen ineğin kaybı, işçilik, veteriner hekim ve ilaç masrafları gibi kayıplarla işletmenin ekonomik olarak başına dert açabilecek bir hastalıktır. Hastalığın en önemli sebebi dengesiz Kalsiyum/ Fosfor oranıdır. Bu oran 1/1’den 2/1’e kadar olup, özellikle kuru dönemdeki hatalı beslemeyle ortaya çıkar. Bunun yanısıra kemiklerdeki kalsiyumun harekete geçmesi, bağırsaklardaki Kalsiyum/Fosfor emilimi bozuklukları da hipokalsemiye sebep olabilir.
Hipokalsemi denildiğinde, kandaki serbest iyonize kalsiyum(Ca) eksikliği anlaşılmaktadır. İneklerde 100 ml kan serumunda 8-12 mg kalsiyum bulunmaktadır. Kalsiyum, 6 mg'ın altına düşerse klinik semptomlar, 5 mg'ın altına düşerse paresiz ortaya çıkar.
NedenlerDoğum ve laktasyonun başlaması:(Kalsiyum ihtiyacı, doğumdan sonra süt verimiyle birlikte ani bir şekilde artar. Kurudaki bir ineğin ihtiyacının iki katına çıkar.)
Yaş Kalıtım Bakım şartları:(Jersey gibi yağlı ve yüksek süt veren bazı ırklar hipokalsemiye yatkınlık gösterirler. 3 yaşından yukarı ineklerde görülme ihtimali daha fazladır Yaş ve verimin artması, besleme sorunları ve diğer hastalıklara bağlı olarak olgunun sıklığı artmaktadır.İlk defa hipokalsemi görülen hayvanlarda sonraki doğumlarda da şekillenme şansı yüksektir.)
Aminoglikozitlerin (genta, neo, strep) kullanımı
Besleme Doğum öncesi Ca fazlalığı
Kolay fermente olan KH’ların yedirilmesi
Kalsiyum Dengesinde Temel Rol Oynayan Hormonlar
Paratiroid Hormon (PTH): Hücre dışı sıvıda kalsiyum iyonu azalırsa, PTH salınımı artar. Bunun aksine, hücre dışı sıvıda kalsiyum iyonu artarsa, PTH salınımı azalır. PTH böbreklerde kalsiyumun geri emilimini sağlar. Serum kalsiyum düzeyi düştüğü zaman PTH salınımı artarak osteosit ve osteoklastların aktivitelerinde bir artış görülür. Bu hücreler, kemiklerden kalsiyum mobilizasyonuyla oluşan kemik rezorbsiyonuna yardımcı olurlar.
Kalsitonin: Kalsitonin, kemik dokudan kalsiyumun serbest bırakılmasını baskılar. Serum kalsiyum düzeyi arttığı zaman veya hiperkalsemi vakalarında, kalsitonin salınımı uyarılır. Bunun aksine, serum kalsiyum düzeyi düştüğü zaman veya hipokalsemi vakalarında, kalsitonin salınımı baskılanır
Kalsiyum Dengesinde Sekunder Etkisi Olan Hormonlar
Tiroid Hormonları : Tiroid hormonları, kıkırdak dokunun büyümesi ve osteoklastik aktivitenin uyarılmasında direkt olarak etkili olmaktadırlar
Glikokortikoidler: dokudan kalsiyum rezorbsiyonu üzerinde direkt etkili
Büyüme Hormonu (GH) : Büyüme hormonu, bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır
Cinsiyet Hormonları: Direkt olarak hem kemik rezorbsiyonunu baskılayıcı, hem de kemiklerin şekillenmesini uyarıcı etkide
Prostaglandinler:
Kalsiyum Dengesinde Rol Oynayan Vitaminler
Vitamin D
Vitamin A
Semptomlar 1Dönem
İlk dönem kısa sürer
Huzursuzluk,
Duyarlılık artışı
Baş ve ayaklarda titreme
Dilini ağızdan çıkarma ve diş gıcırdatma
Sallantılı yürüyüş
Sık sık ayak değiştirme
Arka bacaklarda sertlik İştahsızlık
Vücut ısısı normal veya hafif yüksek Diş gıcırdatma
II. Dönem
Göğüs üzerine yatış
Bilinç kaybı
Boyun kaslarında spazm
Bacaklardaki tetaninin kaybolması
Hayvan ayağa kalkamaz
Isı 38 C altında, deri soğuk,
merme kuru
Pupillalar genişlemiş
Anal sfinkter gevşek,kaybolmuştur
urinasyon durmuş
Timpani ve konstipasyon
Hırıltılı solunum
Nabız (80-90) ve kalp vurumu zayıf
Venöz basınç düşük
III. Dönem
Yan yatmış vaziyette Koma hali belirmiş
Bacaklar gevşek ve kolay bükülür
Vücut ısısı 36-37 C Nabız (120) genellikle hissedilmez
Kalp seslerinin duyulması güçtür Vena jugularis güç bulunur
Solunum derin olup sayısı fazladır Aspirasyon pneumonisi
Tedavi edilmez ise 12- 48 saatte ölüm
Doğum esnasında şekillenmişse doğum durur
Ayırıcı tanıTransport tetani
Hipomagnezemi
Toksemi (metritis, mastitis, peritonitis vb)
Downer Cow Sendrome
Bacaklardaki travmalar
TedaviCa tuzları parenteral kullanılmalıdır:bir yandanda kalp dinlenmeli
Sığırlara %10-20lik çöz. 0,1 g/kg hesabıyla 500-1500ml (iv) - CALPHON,CAL DE MAG,CALCİUM FORT,SÜRCALSE) Tekrarlayan uygulamalar ve aşırı dozdan kaçınılmalı
Vena jigularisin belirgin olmadığı durumlarda uygulama vena subcutanea abdomonisten de yapılabilir. Kalsiyum tuzlarının damar içine enjeksiyonu esnasında kalp atımları önce yavaşlar, sonra süratlenir.Aşırı Kalsiyum akut kalp blokajı ve toksemiden dolayı kalp frekansında belirli bir artış görülür(%10'luk magnezyum sülfat'tan 300 ml verilmelidir) Bozukluk durumlarında kalsiyum perfüzyonlarına bir süre ara verilmelidir, yada çok yavaş olarak devam edilmelidir
Kalsiyum enjeksiyonunundan 5 dakika önce atropin sülfat 0.02mg/kg damariçi, Verapamil ise, 0.05mg/kg deri altı uygulanarak hiperkalemiye bağlı muhtemel kalp aritmilerinin önüne geçilebilir.
Toksemiye girmiş olaylarda ca enj. Sc veya peritoniçi uygulanmalıdır
Hipokalsemi olgularında yeterli, ancak en düşük doz ile tedavi edilmeye çalışılmalıdır.Yüksek dozda kalsiyumun damar içi uygulamaları parathormon salınımını engelleyerek nükslerin ortaya çıkmasına neden olur.
Atropin (0.02 mg/kg) veya Kafein (30 mg/kg) Vücut ısısında damla damla verilmeli
Ayağa kalkması için zorlanmamalı 24 saat süt tam boşaltılmamalı
Uygulamadan 2-3 saat geçmeden su ve yem verilmemeli
Ca enj.na rağmen semptomlar düzelmiyorsa 500ml %40 glikoz(hipoglisemi) + 200ml %15 sodyum bifosfat(hipofosfotemi)+200ml %15 magnezyum sülfat)
150000-200000ünite Vit.D3(im)
Ca toksikasyonunda
Mg sülfat (%10) 300ml Atropin 0.02 mg Verapamil 0.05 mg/kg Sodyum bifosfat (%15) 200 ml
Glikoz (%40) 500 ml veya Dexamethazone 20 mg
Mg sülfat (%15) 200-400 ml
KorunmaKuru dönemde ;
Bol miktarda kuru ot ve silaj verilmeliYağlı tohum küspeleri verilmemeli
Yüksek enerjili konsantre yemden verilmemeli
Ca / P oranı 1/1 olmalı
Son 2 haftada yeme 25 gr/gün’den başlayıp 100 gr’a çıkan amonyum klorür ilave edilmeli
İştahsız hayvanlara iştah artırıcılar verimeli
Gebe hayvanların serbest dolaşması sağlanmalıdır
Gebeliğin son 15 gününde 10 milyon IU Vit-D3 enjekte edilerek kalsiyum emilimi uyarılabilir
Süt veriminin en yüksek olduğu dönemde barsaktan kalsiyum emilimini artırmak amacı ile yemlere amonyum klorit ilave edilerek asit barsak ortamı oluşturulabilir
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=8c6234d8cde9b5dbc93e3a1b953a19ff&topic=2541.0