Şişkin Baş Sendromu (Swollen Head Syndrome, SHS), özellikle 4–6 haftalık broylerlerde olmak üzere damızlık ve yumurtacı tavuklarda da görülen, intraorbital sinüslerde şişkinlik, submandibular ödem, tortikollis, opistotonus ve inkoordinasyonla karakterize akut seyirli bir hastalıktır.
Etiyoloji:Hastalık etkeni, Paramyxovirus grubunda Pneumovirinae alt familyasına ait avian Pneumovirus (APV) olarak tanımlanmıştır. Pneumovirus cinsi, Pneumovirinae alt familyasının tek cinsidir ve respiratory syncytial virusları, fare pneumovirus ve avian pneumovirusları kapsar. RNA karakterinde genetik materyal taşıyan bu virus, pleomorfik özellik gösterir ve zarflıdır. Hemaglutinasyon ve neurominidaz aktivitesine sahip değildir ve bu özellikler ile diğer Paramyxoviruslardan ayrılır. SHS’nin etkeni ile hindi rhinotrahitisinin (TRT) etkeni arasında yüksek antijenik yakınlık bulunmaktadır. SHS’li tavuklardan izole edilen avian pneumovirus izolatları, hindilerde TRT oluşturur. Tavuklarda ve hindilerde tipik klinik belirtilere neden olan APV’leri laboratuar koşullarına adapte etmek zordur. Virusun üretilmesi ve izolasyonu amacıyla infekte materyalden embriyolu tavuk ve hindi yumurtaların yumurta sarısına inokulasyon yapılır ve 4–5. pasajdan sonra embriyolarda ölüm görülür. Ancak etken oldukça düşük titrede saptanabilir. Etkenin üretilmesinde hindi ve tavuk tracheal organ kültürleri de kullanılmaktadır. Etken tracheal kültürde siliyositazise neden olur ve düşük titrede replike olur. Embriyolara ve tracheal organ kültürlerine adapte edilen virus, tavuk ve hindi embriyonal hücrelerinde, Vero hücrelerinde ve BS-C–1 hücrelerinde CPE oluşturarak ürer ve virus titresi yükselir.
Hastalık hayvanlardan Pneumovirusla birlikte E. coli saf olarak sıklıkla izole edilmektedir. Ayrıca SHS şüpheli olgulardan Klebsiella spp., Pasteurella spp., Haemophilus spp. ve Staphylococcus spp. gibi bakteriler de nadiren izole edilmektedir. SHS olgularından bakteriyel etkenlerinin yanı sıra, infeksiyöz bronşitis virusu da izole edilmiştir.
Epizootiyoloji: Hastalık her yaştaki tavuklarda görülmesine karşın özellikle 4–6 haftalık broyler ve yumurtlama periyodunun başlangıcında olan damızlık ve yumurtacı tavuklarda daha fazla görülmektedir. Hastalığın klinik bulgularında belirlenmiştir. Güvercin, kaz ve ördekler, klinik belirtiler göstermeksizin virusu kümes içinde ve kümesler arasında hızlı bir şekilde yayılır. Bulaşma, horizontal olarak hava yoluyla veya virusla direkt temasla olmaktadır. Hastalığın yayılmasında kontamine olmaktadır. Hastalığın yayılmasında kontamine yem, su, ekipman ve hasta hayvanlar önemli rol oynar.
Semptomlar: Hastalığın klinik bulguları, sakonder etkenler ve kümes şartlarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Hastalıkta görülen tipik bulgular arasında, aksırık, solunum sesleri, burun akıntısı, köpüklü bir konjiktivitis, infraorbital sinuslarda şişkinlik ve submandibular ödem sayılabilir. Hastalıkta sinirsel belirtiler de ortaya çıkmaktadır. Sinirsel belirtiler de ortaya çıkmaktadır. Sinirsel belirtiler arasında inkoordinasyonla birlikte opistotonus görülür. Hastalığın klinik belirtileri daha çok tavuklarda gözlenir ve az sayıda horoz hastalıktan etkilenir. Morbidite ve mortalite değişkendir. Mortalite, sekonder etkenlere ve çevresel koşullara bağlı olarak değişmekle birlikte %1–5 arasında değişir. Ancak bakteriyel ve viral etkenlerin ve çevresel faktörlerin olaya karışması sonrasında ve çevresel faktörlerin olaya karışması sonrasında mortalite %20 seviyelerine ulaşabilir. Etçi damızlık ve yumurtacı hayvanlarda hafif solunum semptomları ile birlikte yumurta veriminde %2–5 oranında düşme görülür.
Nekropside, damakta ve üst solunum yolu mukozasında yaygın konjesyon, turbinat mukozasında peteşiler görülür ve mukoza kırmızı renkten mor renge dönüşmüştür. Trachea, genellikle akut fazda etkilenmez. Bununla birlikte tracheanın üst kısmında hafif peteşiler ve silial aktivite kaybı gözlenebilir. Başın değişik bölgelerinde subkutan ödemler vardır.
Teşhis:1. Klinik ve nekropsi bulguları: hayvanlarda solunum seslerini izleyen, konjuktivitis, başta şişkinlik ve sinirsel semptomların görülmesi teşhiste yardımcıdır. SHS, Newcastle hastalığı, IB, ILT, infeksiyöz koriza ve kronik tavuk kloresanın nezlevi formu ile karışailir.
2. Laboratuar muayeneleri:a. Virus izolasyonu: Avian Pneumovirus infeksiyonlarının kesin teşhisi, virus izolasyonu ile yapılabilir. Ancak virusun laboratuar sistemlerine adapte olması güçtür. Son yıllarda, teşhiste viral RNA’nın moleküler tekniklerle saptanmasına yönelik çalışmalar yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu amaçla, reverse transcriptase PCR (RT-PCR) tekniğinden yararlanılmaktadır. Ayrıca dokulardan hazırlanan preparatlarda yapılan floresan antikor tekniği de, teşhis amacıyla kullanılmaktadır.
b. Seroloji: SHS’nin indirekt tanısı için, serum nötralizasyon, immunfloresan ve ELISA gibi serolojik testler kullanılmaktadır.
Sağaltım:
SHS’nin spesifik bir tedavisi yoktur. Fakat sekonder bakteriyel infeksiyonlar söz konusu olduğunda kemoterapötikler kullanılması, hastalığa bağlı kayıpları azaltmada etkilidir.
Koruma ve Kontrol: Hastalıktan etçi damızlık ve yumurtacı tavuklar, canlı attenüye bir aşıyı takiben kullanılan yağ adjuvantlı inaktive bir aşı ile korunabilmektedir. Canlı aşının kullanıldığı ilk aşılama 10–12 haftalık yaştaki tavuklara uygulanır. İnaktif olan diğer aşı ise, yumurta periyoduna girmeden 16–18 haftalıklara kas içi yolla verilir. Aşılama, özellikle hindi yetiştiriciliği yapılan bölgelerdeki tavuklara yapılmalıdır.
vethekim_01Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=f63d02502d50e24a84f39c32bad78c1c&topic=1429.0