Hayvanların kesim öncesi (Ante-mortem) muayenesi
Hayvanların ayakta muayenesi klinik bir muayene olup hastalık belirtileri gösteren hayvanların belirlenmesi, genel durumunda bulunabilecek bozuklukların ortaya çıkarılması ve bulaşıcı hastalıkların varlığının saptanması için yapılır. Hayvanlar mezbahalara ve kombinalara, Veteriner Sağlık Raporu veya Menşe Şahadetnamesi ve Büyükbaş hayvan kimlik kartı ile getirilmelidir. Raporsuz veya Menşe Şahadetnamesiz ve Büyükbaş hayvan kimlik kartsız hayvanların kesimleri yapılmaz. Bu hayvanlar hakkındaki karar, 3285 Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.
Kesime gidecek hayvanların kesim öncesi muayeneleri ihmal edilmeden titizlikle yapılmalıdır. Bu muayenelerde yaş tayini, gebelik, kesimi yasak hastalıklar, ateşli hastalıklar teşhis edilmeli, hasta ve şüpheli hayvanlar derhal tecrit haneye alınmalı, daha sonra yasal işlemler uygulanmalıdır. Tetanoz, kuduz, koyun çiçeği gibi hastalıların teşhisinin hayvan daha canlı iken daha kolay yapılabileceği kesimden sonra bu hastalıların rahatlıkla gözden kaçabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca canlı muayene sırasında tespit edilen bazı semptomlar post mortem muayene bulgularının değerlendirilmesine yardımcı olur. Ante mortem muayenenin sağlıklı yapılabilmesi için muayenenin yapıldığı yerlerin yeterli düzeyde doğal ve yapay ışıkla aydınlatılması gerekir. Ante mortem muayene büyük baş hayvanlarda tek tek, küçük baş hayvanlarda ise sürü halinde muayene edilir. Sürüyü takip edemeyen, arkasında kalan , yere yatıp kalkamayan hayvanların muayenesine özel bir önem verilir. Ante-mortem muayene kesim işlemi öncesi 24 saat içerisinde yapılmalıdır. Kesimin ertelenmesi halinde canlı muayene tekrar edilmelidir.
Antemortem muayenenin amaçları
Kesim öncesi muayene aşağıdaki amaçlar ile yapılır:
Ø Kesime ayrılan tüm hayvanların gözlenmesi,
Ø Hayvanların kesim öncesi dinlendirilmelerinin sağlanması,
Ø Hastalıkların teşhisinde karar vermeye yardımcı olacak klinik bilgilerin sağlanması,
Ø Yaralı, acı çeken hayvanların acil kesimlerinin yapılması,
Ø İhbarı zorunlu hastalıkların teşhisi,
Ø Hasta hayvanlar ile antibiyotik, insektisid ve pestisidler ile işlem görmüş hayvanların tespiti,
Ø Kasaplık hayvanların nakillerinde kullanılan araçların temizlik ve dezenfeksiyonunun sağlanması.
Antemortem muayenede izlenecek yol
Kesim için mezbahaya getirilen hayvanlar 24 saat içinde antemortem muayeneye tabi tutulmalıdır. Canlı muayeneden sonra 24 saat geçmişse ve/veya şüpheli bir durum görülürse antemortem muayene tekrarlanmalıdır. Canlı hayvanlar dinlenme ve hareket halinde muayene edilir.Hareket halinde yapılan muayene hayvanlar baş ve kuyruk görülecek şekilde dar bir geçitten yavaşça geçirilerek yapılır. Antemortem muayene yeterli doğal veya yapay ışık altında yapılmalıdır. İncelenen hayvanların normal davranış özellikleri bilinmelidir. Böylece normalden sapma durumlarındaki anormallikler kolayca saptanır. Canlı hayvanlar kesilmeden önce aşağıdaki sıraya göre muayene ve kontrol edilir ve muayene kartı tutularak gözlemler rapor edilir.
Ø Hayvan sahibinin adı ve soyadı
Ø Sürüdeki hayvan sayısı ve mezbahaya geliş zamanı
Ø Hayvanın nev’i ve cinsi
Ø Antemortem muayenenin tarih ve saati
Ø Besi durumu
Ø Yaş ve gebelik kontrolünün yapılması
Ø Hayvanın durumu, davranışları, çevresine karşı ilgisi ve hareketlerinin araştırılması
Ø Vücut muayenesinde; deri, sindirim, solunum ve tenasül organları ile ağız bölgesi, ayak ve tırnakların şap hastalığı yönünden muayene edilmesi,gerektiğinde termometre tatbik edilmesi.
Ø Sığırda sığır vebası, anthrax (Şarbon), yanıkara, tüberküloz, şap hastalığı, Bovine Spongiform Encephalopathi (BSE), kuduz ve ateşli hastalıklar, danalarda ayrıca dizanteri, koyun ve keçilerde; uyuz, şarbon, kuduz, kanatlılarda; newcastle, kolera, tifo, difteri ve tüberküloz, avian influenza ve ornithosis hastalıklarının aranması.
Ø Kesime izni verilmiyorsa nedeninin belirtilmesi.
Ø Muayene veteriner hekiminin imzası bulunması gerekmektedir.
Antemortem muayenede dikkat edilmesi gereken noktalar
Ø Ayakta durma ve hareket tarzı,
Ø Beslenme durumu, hayvanın genel temizliği
Ø Çevreye reaksiyonları, davranış ,duruş , yürüyüş bozukluğu
Ø Derisinin, kıllarının ve yününün durumu,
Ø Sindirim sistemine (salya, geviş getirme, dışkının kıvamı ve rengi)
Ø Vulva ve meme bezlerinin görünüşü,
Ø Solunumda anormallikler (burun delikleri, mukoza, burun salgısı ve solunum durumu)
Ø Yaralar, şişlikler ve ödemlere,
Ø Vücudun genel yapısındaki anormallikler, anormal renk ve koku
Ø Vücut deliklerinden normal dışı akıntılar ve uzantılar
Ø Şüpheli hallerde vücut ısısı kontrol edilir.
Antemortem muayenede gözlenen önemli yapısal değişiklikler
Ø Eklemlerde şişlikler
Ø Göbekte şişlikler (fıtık veya omfalebitis)
Ø Büyümüş ve duyarlı meme lobları (mastitis belirtisi)
Ø Çenede büyüme (aktinomikoz)
Ø Timpanik karın
Ø Doğal vücut deliklerinden anormal akıntılar (burun akıntısı, aşırı salya akıntısı, vulva, uterus ve rektumda çıkıntı, kan, kanlı ishal)
Ø Rutin olarak uygulanan antemortem muayenelerde anormal bir kokunun saptanması genelde zor olmakla beraber apse kokusu, ilaç kokusu veya ketosise bağlı aseton kokusu saptanabilir.
Canlı hayvanlar kesilmeden önce aşağıdaki sıraya göre muayene edilir
Ø Hayvanın türü ve cinsi belirlenir.
Ø Besi durumu kontrol edilir.
Ø Hayvanın durumu, davranışlar, çevreye karşı ilgisi ve hareketleri araştırılır.
Ø Vücut muayenesinde deri, sindirim, solunum ve ürogenital sistem organları kontrol edilir. Gerektiğinde termometre uygulanır.
Ø Ayakta yapılan muayene ve kontrollerde;
Ø Sığırda: Sığır vebası, şarbon, yanıkara, şap, kuduz, ateşli hastalıklar ve danalarda dizanteri aranır.
Ø Koyun ve keçilerde; Uyuz, şarbon ve kuduz, (Mavi dil)
Ø Çok zayıf hayvanlar ile etleri olgunlaşmamış durumdaki genç hayvanlar,
Ø Gebelik süresinin 2/3'ünü tamamlamış gebeler, bir hafta önce doğum yapmış inekler
Ø Ateşi çok yüksek hayvanların kesimine izin verilmez.
Ø Antraks, Yanıkara Sığır Pastörellozu , Sığır Vebası , Kuduz Ruam ve Koyun Çiçeği kesimi yasak hastalıklardandır.
Bölgelerin özelliği dikkate alınarak koç katma zamanlarında dişi koyun ve keçi kesimi yapılmasına da müsaade edilmez. Sinirlilik, korku, endişe, beton zeminde yürüyememe, kapalı alanlara girememe, kapılardan geçememe, insanlara karşı saldırganlık, başı aşağıda tutma, baş ve boyun kısmına dokunmaya aşırı tepki, ses ve ışığa hassasiyet, özellikle arka ayaklarda yüksek adımlarla yürüme, kalkma zorlukları, deri titremeleri ve şiddetli burun kaşıntısı gibi semptomlar gösteren sığırlar kesildikten sonra başları BSE yönünden incelenmek üzere bölge laboratuvarına gönderilir. Hayvanın karkası laboratuvar sonucu gelinceye kadar muhafaza edilir, tüketime sunulmaz. 3285 sayılı hayvan sağlığı zabıtası kanununun 4 maddesine göre bakanlıkça saptanan ve 1 Nisan 2004 tarih 25420 sayılı resmi gazetede yayımlandığı şekilde ihbarı mecburi hastalıklar aşağıda gösterilmiştir.
1. Sığır vebası 17. Equine encephalomyelitis
2. Şap 18. Tavuk vebası (Avian influenza)
3. Sığır tüberkülozu 19. Newcastle (Yalancı tavuk vebası)
4. Sığır brusellozu 20. Pullorum
5. Sığırların süngerimsi beyin hastalığı 21. Kanatlı tifosu (Tavuk tifosu)
6. Anthrax (Şarbon) 22. Arıların amerikan yavru çürüklüğü
7. Kuduz 23. Varroa
8. Koyun-keçi çiçeği 24. Balıkların enfeksiyöz hematopoietik nekrozisi
9. Koyun ve keçi brucellozu 25. Scrapie
10. Koyun ve keçi vebası (PPR) 26. Kedilerin süngerimsi beyin hastalığı
11. Mavidil 27. Bonamiosis
12. At vebası 28. Marteiliosis
13. Ruam (Mankafa) 29. Spring Viraemia of Carp (SVC)
14. Durin (At frengisi) 30. Viral Hemorajik Septisemi (VHS)
15. Atların enfeksiyöz anemisi 31. Infectious Pancreatic Nekrosis (IPN)
16. Veziküler stomatitis (Bulaşıcı stomatitis) 32. Bakterial Kidney Disease (BKD)
33. Crayfish Plague (Kerevit Vebası)
Antemortem muayenede karar
Antemortem muayenenin amacı normal ve anormal hayvanları ayırmaktır. Bunlardan normal olanlar kesime gönderilir. Anormal olanlar ise kesime uygun olmayanlar ile lokalize veya postmortem muayenede görülecek bir durum ile hastalıklı olarak sınıflandırılır. Kaşektik özellik gösteren hayvanlar, tetanoz ve kuduz gibi hastalıkların belirtileri saptanmış hayvanlar kesim için uygun olamayan hayvanlardır. Yara, apse, papüllomatöz gibi iyi huylu tümörlerin olduğu lokalize durumlar veya postmortem muayenede görülebilecek belirtiler gösteren hayvanlar ayrılmalı, bu hayvanlara detaylı bir muayene uygulanmalıdır.Bu hayvanlar ya günlük kesimin sonunda ya da mezbahalarda bu tür kesimler için ayrılmış bölümler mevcutsa bu bölümlerde kesilmelidir.
Ante-mortem muayene sonucunda Veteriner Hekim kasaplık hayvanlar hakkında;
Ø Kesime uygun
Ø Kesime uygun değil
Ø Özel şartlar altında kesim
Ø Kesimin ertelenmesi
Ø Acil (Zorunlu) kesim
kararlarından birini verir.
Sağlıklı hayvanın genel özelliklerini taşıyan hayvanlar kesime uygun olarak değerlendirilir. Kesimi yasak hastalık ve hallerde, toksik kalıntı taşıdıkları bilinen hayvanlar kesim için uygun değildir. Büyük çaplı yaralanmalar, ezikler ve komplike olaylarda hayvanlar acil kesime alınır.
Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=fec5647dfb30024d2e1a1485810eddb8&topic=2075.0