Konu: Hayvanlarda Derinin yapısı ve Vücut yapısı

[eXcaLibuN]

Derinin yapısı


Derinin yapısı ve görevi

Kılların büyüyüp geliştiği yer deridir. Deri içinde folikül yada kıl yatağı adı verdiğimiz birimler kılları meydana getirir, büyütür ve deri üzerine çıkarır. Kıllarda büyüme dip kısımlardan olur, uç kısmından büyüme olmaz. Koyunların bakım ve beslenme durumlarına ve derinin fizyolojik işlevlerine bağlı olarak kılların büyümesi düzenli ve kesiksiz olabilir. Eğer bu bakımdan kimi aksaklıklar var ise kılların büyümesinde de aksaklıklar ve anormal durumlar meydana gelebilir.

Epidermis: Epidermis birbirine sıkı sıkıya bitişik, üst üste beş sıra hücreden yapılmıştır. En üstteki hücreler boynuzlaşmış ölü hücrelerdir ve zamanla pul şeklinde dökülüp deriden ayrılmaktadırlar ve bunların arasına kan damarları girmez. Epidermisin altındaki. papillare ve reticulare tabakalarından meydana gelmiş Korium tabakası canlı olup epidermis hücrelerinin beslenmesini de sağlar.

Korium: Korium, derinin kan damarları ve sinir içeren canlı ve faal kısmıdır. Korium ile epidermis arasında koni biçiminde yükselmeler vardır. Bunlara deri papillaları denir. Bu papillalar derinin en duyarlı kısmıdır. Koyun derisinde ince kan damarları ile sinir uçları koriumun üst kısmı ile epidermisin malpighi tabakası arasında ağ biçiminde yapılmışlardır. Fröhlich’in araştırmalarına göre koyun derisinde coriumda papillalar bulunmaz yada çok belirsiz şekildedir. Koyunlarda epidermis çok kalın olmadığından, bunun papillasız da beslenmesi mümkün kabul edilmektedir.

Subcutis: Deri altı katılgan dokusuna verilen addır. Corium tabakası aşağıya doğru yavaş yavaş deri altı katılgan dokusuna döner. Bu tabaka iki ayrı tabakadan meydana gelmiştir.

   Stratum adiposum (yağ tabakası)
   Fascia superficialis (elastiki teller tabakası)


Çeşitli hayvanlarda ve bu arada koyunlarda derinin yapısı ve diğer özellikleri az çok farklılık gösterir.

Deri yapısına etki yapan dış etmenler

Yemlemenin etkisi: Normal koşullarda yaşayan ve normal yemlenen hayvanların derisi yumuşak, esnek olur, elle tutulunca kolayca kaldırılabilir ve kıvrım yapar. Sonra serbest bırakılınca bu kıvrımlar düzelir ve deri eski halini alır. Devamlı olarak yetersiz beslenen hayvanlarda deri, sert, kuru ve esnekliğini kaybetmiş gergin durumda olur. Deri altı bağlayıcı doku iyi gelişmediğinden deri sertleşir ve esnekliğini kaybettiğinden kıvrım yapmaz.

Bakım şeklinin etkisi: Hayvanların barındırıldıkları yerler ve bunlara uygulanan bakım şekli de derinin yapısına ve özelliklerine etki yapar. Basık tavanlı, rutubetli ve havasız ağıllarda beslenen koyunların derilerinde yağ salgısı artar.

İklimin etkisi: Hava sıcaklığında görülen büyük değişiklik ve özellikle aşırı derecede soğuk iklim derinin kalınlaşmasına neden olur. Rutubetli iklimin de etkisi aynıdır.

Deri yapısını etkilen iç etmenler

Irkın etkisi: Derinin kalınlığı ve diğer özellikleri ırktan ırka çok farkeder. Genel olarak kaba ve karışık yapağılı koyunlarda deri kalın, merinos ve benzeri ince yapağı veren koyunlarda ise deri biraz daha incedir.

Yaşın etkisi: Aynı ırka ve aynı sürüye dâhil olan hayvanlarda yaş farkı nedeniyle deri kalınlığı da farkeder. Genel olarak genç hayvanlarda deri daha ince, yaşlı hayvanlarda ise biraz daha kalındır.

Cinsiyetin etkisi: Aynı ırktan hayvanların erkeklerinde deri daha kalın, dişilerinde ve burmalarda daha incedir.

Üreme faaliyetlerinin etkisi: Üreme etkinliğinin de deri özellikleri üzerine etkisi vardır. Özellikle yeni doğurmuş ve emzirme döneminde olan koyunlarda deri kuru ve esnekliğini nispeten kaybetmiş durumdadır.

Vücut kısımlarının etkisi: Hayvan vücudunun çeşitli kısımlarında derinin kalınlığı farklılık gösterir. Yapılan araştırmalara göre koyunlarda derinin en kalın olduğu vücut kısımları sırt, sırta yakın yan kısımları ile ense ve boyun bölgeleridir. Yanlar ve karın kısmında deri biraz daha incelir. Derinin en ince olduğu vücut kısmı ise yukarı bütün uç kısımları ile anüs etrafıdır.

Deri yapısı ile kılların yapısı arasındaki ilgi

Yapağı üzerinde çalışmaların başladığı ilk devirlerden beri yapağı inceliği ile deri inceliği arasında bir bağlılık varolacağı fikri birçok araştırıcıların inandığı fikir olmuştur. Özellikle ince merinos yapağıları üzerinde çalışanlar bu kanıda idiler. Her ne kadar ince ve birörnek yapağı veren hakiki yapağı koyunlarında deri diğer ırklara nazaran ince ise de bu durum her zaman ve bütün koyun ırkları için aynı değildir. Bu konuda tam bir kesinlik yoktur.




Vücut Yapısı

Vücut yapısı iyi gelişmiş geniş ve derin olmalıdır.
Sütçü koyunlarda arka kısmın ön kısmından daha geniş olması iyidir.
Etçiler koyunlara köşeleri yuvarlak dikdörtgen şekildedir.

Vücut Yapısı - Baş

Başın yapısı ırk, verim yönü, cinsiyetlere göre değişir.

Sütçü koyunlarda baş uzunca, ince ve kuru yapılıdır. Etçi ırklarda ise baş zarif ve burun ucuna doğru daralır.

Verim yönü ne olursa olsun başın ağır ve kaba olması istenmez. Büyük ve kaba görünümlü bir baş, genelde hayvanda kemik yapısının da kabalığının belirtisi sayılmaktadır. Aşırı uzun ve dar olan baş yapısı bünyenin zayıflığını göstermesi bakımından bu tür yapıya sahip hayvanlar damızlık olarak kullanılmamalıdır.

Başın yapısından cinsiyet de ayırt edilebilir. Koçlarda baş, dişilere göre daha kısa ve geniştir. Fakat sütçü ırkların koçlarında baş yapısının dişiye benzemesi de fazla yadırganmamalıdır.

Vücut Yapısı - Deri

Yapağı, koyunların önemli bir ürünü olması ve derinin yapağıyı büyüten kısmı olması nedeniyle koyunda diğer hayvanlara göre daha büyük önem taşır.

Doğal olarak derinin kendisi de ekonomik yarar sağlayan önemli bir üründür. Deri ırk, besleme, yaş ve sağlık durumlarının etkisiyle kalın, ince, sıkı ya da gevşek olabilir.

Sağlam ve sağlıklı hayvanlarda deri pembe renklidir. Hasta ya da uzun süre yetersiz beslenen hayvanlarda ise deri soluk veya mavimsi görünümlü olur.

Vücut Yapısı - Kemik

Sütçü ırkların koyunlarında kemikler ince ve özellikle yuvarlak kemikler uzuncadır. Koçlarda kemiklerin sağlam ve kalınca olması istenir ise de aşırılığa kaçılmamalıdır. Çünkü kaba ve kalın kemikli hayvanlarda yemden yararlanma yeteneği düşer.

Yapağı koyunlarında kemikler iyi gelişmiş ve kalındır. Bu ırklar geç geliştikleri için kemiklerde uzun olur.

Etçi ırkların erken gelişme yeteneğinde olması, bu ırkların daha iyi besleme şartlarında bulundurulması gibi nedenlerle, uzun kemiklerin kıkırdak dokularında büyüme erkenden bittiği için kemikler kısa ve hafif olur. Etçi koyunlarda kemiklerin inceliği ayrıca istenen bir özelliktir. Böylece karkasta kemik oranı düşeceği için karkasın kalitesi, buna bağlı olarak da fiyatı yükselir.
Vücut Yapısı - Boyun

Süt tipi koyunlarda boyun etçi koyunlara göre daha uzuncadır. Sütçü koyunlarda boyunda et ve yağ az geliştiğinden boyun yassı dar ve daha az derindir.

Erken gelişen etçi koyunlarda ise boyun, kısa, kalın, bol etli ve yağlıdır. Aşırı uzun ve ince boyun yapısı bütün koyunlar için bünye zayıflığının bir belirtisidir.

Koyunlarda boyunun normal olarak üst kısmının düz bir hat oluşturacak şekilde sırta geçmesi, omuza ve göğüse geçişinde tedrici genişleme ile olması da bünyesel yönden bir kusur olarak değerlendirilir.

Vücut Yapısı - Boynuz

Genel olarak koçlar boynuzlu ve koyunlar boynuzsuzdur. Örneğin yapağı tipi merinoslar böyledir.

Fakat et merinoslarında her iki cinsiyet de boynuzsuzdur.

Yerli koyunlarda da bu durum çok değişiktir. Yönetim ve bakım kolaylığı yönünden boynuzsuzluk arzu edilir.

Vücut Yapısı - Kulaklar

Kulakların yapısı koyunların bünyeleri hakkında önemli bir bilgi kaynağıdır.

Kalın ve sıkı derili kulaklar bünyenin sağlam, kas gelişiminin iyi, kemik yapısının kuvvetli ve yapağı miktarının bol olduğunu belirtir.

Dişi koyunlarda kulaklar erkeklere göre daha ince ve zariftir.

Süt tipi koyunlarda kulaklar daha büyük ve sarkık olurlar.

Vücut Yapısı – Sırt-Bel-Sağrı

Sırt, göğüs ve karın boşluğunda bulunan çeşitli organların yükünü çeken önemli bir vücut bölümüdür. Sırtın düz ve sağlam olması gereklidir. Kas gelişimi iyi olmayan ve çukurlaşmış bir sırt istenmez, hele genç hayvanlar için önemli bir kusur sayılır. Fazla yavru vermiş yaşlı koyunlarda sırt hattı biraz çöküntü yapmış olabilir. Aşırı dar ve keskin bir sırt yetiştirme yönü ne olursa olsun kusur sayılır.

En iyi kalite et bel bölümünde bulunduğu için, etçi tiplerde bu vücut bölümü ile sağrı arasında bağlantı görevi gördüğünden belin düz, kuvvetli ve bol etli olması istenir.

Sağrının uzun, geniş ve bol etli olması istenir. Ayrıca doğum için iyi gelişmiş bir sağrı istenir. Sağrı hattı düşük olmamalı ve sağrı önden arkaya doğru fazla daralmamalıdır. Aşırı düşük sağrı kusur sayılır. Sağrının iskelet yapısını; leğen (hafsala) kemiği, kısmen uyluk kemikleri ve üstten kalça kemiği bağlantısı meydana getirir. Sağrı genişliği bu üç noktadan ölçülür.
Vücut Yapısı – Göğüs

Tipik etçi ırkların göğüs hacmi sütçü ve yapağıcılara göre daha azdır. Etçi koyunlarda göğüs ayrıca öne doğru dar, et ve yağ tabakalarıyla kaplı bir çıkıntı yapar. Bu nedenle ön göğüs genişliği etçi ırklarda daha fazladır.

Sütçü koyunlarda ise göğüs uzun ve daha dardır. Zaten sütçü ırklarda da göğüsün yeterli genişlikte olması istenir. Aksine durum, yani kürekler arkasında boğum yapacak şekilde aşırı göğüs darlığı bütün verim yönleri için bünyesel bir kusur sayılır.

Koyunlarda göğüsün uzun geniş ve derin olması burada yerleşen yürek, akciğer gibi önemli organlara fazlaca yer sağlanması bakımından büyük önem taşımaktadır.

Vücut Yapısı – Karın

Karın bir çok organları içinde saklar. Karın alt çizgisi düz olmalı ve sarkıklık göstermemelidir. Çok yaşlı koyunlarda biraz sarkıklık görülebilir.

Süt tipi koyunlarda karının arka kısmı memelere doğru genişlemiştir. Böylece iyi gelişmiş bir meme yapısı meydana gelir. Gençliğinde fazla hacimli kaba yemlerle beslenen hayvanlarda karın sarkık olur.

Sarkık karın özellikle damızlık olarak seçilecek hayvanlar için kusur sayılır.

Vücut Yapısı – Bacaklar ve Tırnaklar

Bacaklar tipe ve ırka göre vücudu kolay taşıyabilecek kuvvette olmalıdır. Koyunlar genellikle uzun yürüme zorunda olan bir mera hayvanı olduğu düşünülürse, bacakların sağlam yapılı, düzgün duruşlu olması gerektiği anlaşılır.

Etçi koyunlarda arka butların dolgun ve aralarının daha geniş olması gerekir. Böylece üstte yeter genişlikte bir sağrı meydana gelir ve bol et toplar. Ayrıca ön bacaklarda, özellikle omuz ve kolda et toplanması istenir. Yapağı tipi ve süt tipi koyunlarda bacaklar daha uzun ve kuru olurlar.

Düzenli duruşlu koyunlarda önden ve arkadan bakıldığında ön ve arka bacakların birbirini örter şekilde durması gerekir.

Diğer hayvanlarda olduğu gibi koyunlarda da fıçı bacaklılık ve inek bacaklılıkta kusur sayılır. Baldırın ayak bileğinden inciğe geçişi düze yakın bir hat şeklinde olursa ve buradaki açı çok açık ise dik bacaklılık meydana gelir. Bu durum ise koyunlarda duruş bozuklukları arasında sayılır. Zira bu durum adımın kısa olmasına neden olur ve dolayısıyla dik bacaklı hayvanlar uzun yol yürümede güçlük çekerler.

Uzun süre meraya çıkmayan hayvanların tırnakları uzayarak hayvanın hareketini güçleştirir ve duruş bozukluklarına neden olabilir. Ayrıca, özellikle erkek hayvanların arka ayak tırnaklarının uzaması aşımda büyük güçlükler meydana getirir. Bu durum kusur sayılmaz, tırnaklar kesilerek olumsuzluk ortadan kaldırılmış olur. Koyunlarda yürüyüş ve durum bozukluklarına sebebiyet verebilecek şekilde tırnaklar dar, dik ve eğri olmamalıdır. Aksi halde damızlık seçiminde kusur sayılır.


Linkback: http://www.gencveteriner.com/index.php?PHPSESSID=d11dd72ea9332587e781bdf7b0b47b77&topic=946.0